چهارشنبه سوری | آداب و رسوم چهارشنبه سوری در ایران

برای گوش دادن به نسخه متن کلیک کنید

یکی از جشن های کهن نزد ایرانیان جشن چهارشنبه سوری است که در سه شنبه شب یا به عبارتی دیگر در آخرین چهارشنبه سال انجام می شود. قدمت این جشن بسیار زیاد است به طوری که در شاهنامه فردوسی در این باره اشاره هایی شده است مانند بزم چهارشنبه ای نزدیک به عید نوروز که نشان از قدیمی بودن این جشن است. در واقع این جشن یک فرهنگ سنتی و مراسم ملی است که از گذشته تا کنون در میام ایرانیان انجام می شود.

 بررسی معنی واژه چهارشنبه سوری

لازم است بدانید که این عبارت از دو کلمه ساخته شده است. یکی از آن ها نام یکی از روزهای هفته است و کلمه دیگر سوری که به معنای سرخ است که در مجموع به معنی چهارشنبه سرخ شناخته می شود. بر اساس آیین قدیمی و کهن باستان در این روز مردم آتش بزرگی بر پا می کردند که تا بالا آمدن خورشید این آتش روشن بوده است. شروع چهارشنبه سوری از زمان بعد از ظهر آغاز می شود که ابتدا مردم از روی آتش شروع به پریدن می کنند. شعری را نیز بنام زردی من از تو و سرخی تو از من می خوانند که نشانه پاکی مذهبی است.

چهارشنبه سوری جشن مبارزه با تاریکی

این جشن که به نام جشن سور نیز معروف است از زمان های بسیار قدیم در ایران رواج داشته است و یک جشن و مراسم مردمی بوده و بعد ها بنام چهارشنبه سوری نام گرفت که جشن قبل از عید نوروز نیز است. لازم است بدانید که در ایران باستان در آخر هر ماه مراسمی بنام سور رواج داشته است.

شناخت آداب و رسوم جشن چهارشنبه سوری

آخرین چهارشنبه سال از آیین های نوروزی است و از چند رسم و رسوم مختلف تشکیل شده در بعضی از شهر های آن را چهارشنبه آخر سال هم می گویند. نکته جالب این است که در این زمینه سند های قدیمی و تاریخی که به چهارشنبه سوری اشاره کند نمی یابیم اما در گذشته ای نه چندان دور تحقیقات و مقاله هایی زیادی در این مورد انجام گرفته است. اغلب آن ها هم وقتی در رابطه با نوروز نوشته شده اند و اشاره کمی به این مراسم هم در آن ها شده است.

معرفی طریقه برگزاری مراسم چهارشنبه سوری

این مراسم باستانی در همه ی شهرهای ایران برگزار می شود. نحوه ی انجام آن هم بدین شکل است که در آخرین شب چهار شنبه سال (نزدیک غروب سه شنبه) مردم در جلو خانه یا در فضای کوچه خود آتشی بر پا می کنند و اهل کوچه یا خانه از روی این آتش زیبا می پرند. عده ای بر این باورند که با این کار در چهارشنبه سوری بیماری ها و غم وغصه سال گذشته در آتش خواهد سوخت و سال جدید را با شادی و راحتی آغاز خواهند کرد.

بررسی یکی از مراسم جالب در چهارشنبه سوری

یکی از مراسم های جالبی که هنوز هم در این روز انجام می گیرد و در بسیاری از شهر ها و روستا ها این کار را انجام می دهند، مراسم کوزه شکنی است. طریقه انجام این مراسم بدین صورت بوده که یک کوزه کهنه و قدیمی را بر می داشتند و درون آن را کمی ذغال و نمک و سکه ده شاهی می ریختند و بعد از آن هر یک از اعضای خانواده یک بار آن را به دور سر خود می چرخاندند و نفر آخر کوزه را از پشت بام به کوچه پرتاب می کرد و این شعر را می خواند (درد و بلای ما بره تو کوزه بره تو کوچه)

 معرفی آجیل های موجود در چهارشنبه سوری

آداب و رسومی که از گذشته تا کنون در بین ایرانیان بوده، تهیه کردن آجیل این شب است.

این آجیل خوشمزه و شور و شیرین مانند آجیل مشکل گشا است. این آجیل از چه چیزهای تشکیل شده است:

• آجیل اصلی بو داده
• برگه هلو و زرد آلو
• قیسی
• شکمش سبز
• مویز
• شکر پنیر
• فندق بو نداده
• پسته و بادام
• مغز گردو باسلق

این آجیل برای رسیدن به نذر و نیاز هم تهیه می شده و مصرف آن به عقیده مردم در چهارشنبه سوری باعث خوش خیر و برکت است.

شناخت مراسم فالگوش ایستادن در چهارشنبه سوری

یکی از مراسم های جالب و کمی عجیب در این جشن، فالگوش ایستادن است که به عبارتی دیگر یعنی افرادی که حاجت دارند نیت می کردند و بر سر چهار راه یا معابر عبور می ایستادند و به حرف اولین عابری که از کنار آن ها رد می شد دقت می کردند و کلام آنها را در مورد حاجت خود به فال بد یا خوب می گرفتند. اگر حرف عابر به حاجت شخص مرتبط بود آن آرزو را برآورده شده می دانستند. عده ای این کار را هم در پشت در اتاق ها انجام می دادند.

بوته افروزی در این شب

در بین ایرانیان رواج داشته که قبل از غروب آفتاب هر خانواده بوته یا گزنی را تهیه می کردند و روی پشت بام یا در حیاط خانه در چند گله (3-5-7) انباشته می کردند. با غروب کردن آفتاب و کم کم تاریک شدن آسمان در چهارشنبه سوری، همگی دور هم جمع می شدند و بوته ها را آتش می زدند و بعد از آن بزرگ و کوچیک پیر و جوان هر کدام سه بار از روی این کپه ها می پریدند. با این کار مریضی و غصه را از خود دور می کردند و سلامت و سرخی را برای خود می خواستند.

 رابطه چهارشنبه سوری با قیام مختار

برخی از افراد آتش به پا کردن را در آخرین چهار شنبه سال به قیام مختار پیوند می دهند. مختار (سردار معروف عرب که به خونخواهی شهیدان کربلا قیام کرد) هنگامی که از زندان رهایی پیدا کرد برای اینکه افراد موافق با خود را بتواند بشناسد دستور داد که شیعیان بر پشت بام خانه خود آتش بر پا کنند و این شب مصادف شد با شب آخر در چهار شنبه سال که بعد از آن همچنان ادامه دارد و بنام شب چهارشنبه سوری مرسوم شده است.

بررسی ارتباط مراسم چهارشنبه سوری با زرتشتیان

لازم است بدانید که این مراسم هیچ ارتباطی به زرتشتیان ندارد. عده ای بر این باورند که چون ارکان اصلی مراسم چهارشنبه سوری آتش است به همین دلیل به زرتشتی ها مرتبط است و به آن ها تعلق دارد. آن ها برای آتش احترام و ارزش خاصی قائل هستند پس یقینا پریدن از روی آتش نوعی بی احترامی و توهین بحساب می آید. پس با این اوصاف زرتشتی ها ارتباطی به مراسم چهارشنبه آخر سال ندارند.

قاشق زنی از رسومات این شب

این رسم یکی از مراسم های ایرانی است که در شب آخر سال انجام می گیرد. آشی هم بنام آش ابودردا پخته می شد و زنانی که چادر به سر و نقاب بر چهره داشتند با قاشق بر سر قابلمه یا کاسه ای که در دستشان بود می زدند اهالی خانه با شنیدن این صدا بیرون آمده ومقداری آجیل خشک به آن ها می دادند. مهمترین مسئله در چهار شنبه سوری و برای انجام این رسم ناشناس ماندن شخص قاشق زن بوده است چرا که صاحب خانه و شخص قاشق زن هیچ کدام حرف و سخنی نمی گفتند.

معنای بخت گشایی در این شب

عده ای از مردمان برای بخت گشایی در این شب به دباغ خانه می رفتند و مقداری از آب آنجا را برداشته و با خود به خانه می آوردند و برای باز شدن بخت به سر خود می ریختند. این کار رواج بسیاری داشته است. البته نوعی عقیده و باور شخصی در بین مردمان بوده که این کار را در شب چهارشنبه سوری انجام می دادند.

رابطه نسل جدید

امروزه نسل های جدید از این آیین ها و مراسمات قدیمی و کهن باستانی شناخت زیادی ندارند و در سال های گذشته چهارشنبه آخر سال با نوعی رفتار خشونت آمیز همراه بوده که نوعی تحریف برای این شب بحساب می آید و به عبارتی دیگر از اصالت باستانی خود دور شده است. استفاده کردن از مواد محترقه و دود زا که بسیار خطرناک است با مراسمات شادی آفرین و قدیمی سنتی شب چهارشنبه سوری عوض شده، بهتر است تامل بیشتری در این باره شود تا مراسمات باستانی به فراموشی سپرده نشوند.

طرز تهیه شیرینی نخودچی در چندوچون .