هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید ، حالتی ست که در آن غده تیروئید شما به اندازه کافی هورمون های حیاتی و لازم بدن را تولید نمی کند. تیروئید کم کار ممکن است در مراحل اولیه با علائم شایعی همراه نباشد. اما چاقی و اضافه وزن، احساس ضعف و خستگی مفرط، افسردگی، ناباروری و… از علائم کم کاری تیروئید می باشند. برای تشخیص کم کاری تیروئید بایستی آزمایش خون انجام شود و سپس سطح هورمون TSH و T4 اندازی گیری و بررسی شود. درمان کم کاری تیروئید معمولا با مصرف قرص لووتیروکسین صورت می گیرد.
هیپوتیروئیدی (کم کاری تیروئید)
علائم کم کاری تیروئید
علائم و نشانه های تیروئید کم کار بسته به شدت کمبود هورمون متفاوت است. مشکلات ناشی از اختلال در عملکرد غده تیروئید معمولا در طی چندین سال افزایش می یابد. ممکن است در ابتدا علائم تیروئید کم کار مانند اضافه وزن، خستگی و… به سختی قابل تشخیص باشد. اما در صورتی که این نشانه ها تداوم بیایند، مشکلات دیگری نیز به وجود می آید. پس لازم است تشخیص کم کاری تیروئید به موقع انجام شده و فورا درمان آغاز شود.
علائم هیپوتیروئیدی عبارتند از:
- افزایش وزن (چاقی)
- اختلال در قاعدگی (قاعدگی نامنظم)
- خشکی پوست
- ریزش مو
- یبوست
- احساس ضعف و خستگی
- افسردگی
- افزایش ضربان قلب (تپش قلب)
- افزایش حساسیت به سرما
- ضعف عضلانی
- درد، تورم و سفتی عضلانی
- ایجاد پف صورت و ورم
- فراموشی (ضعف در قدرت حافظه)
- سطح کلسترول بالا
- غده تیروئید بزرگ (گواتر)
هیپوتیروئیدی در نوزادان (کم کاری تیروئید مادرزادی)
اگرچه کم کاری تیروئید بیشتر در خانم های مسن شایع است، اما اختلال در عملکرد غده تیروئید ممکن است برای هر کسی پیش بیاید. این احتمال وجود دارد که نوزادان به طور مادرزادی با بیماری کم کاری تیروئید متولد شوند. در مواردی نوزاد بدون غده تیروئید، و در مواردی با غده تیروئیدی که به درستی عمل نمی کند به دنیا می آید. نشانه ها و علائم کم کاری تیروئید در نوزادان به شرح زیر می باشد:
- زردی یرقان : در بیشتر موارد این اتفاق زمانی رخ می دهد که کبد نوزاد قادر به انجام متابولیزم طبیعی نیست.
- بزرگی زبان
- دشواری تنفس
- گریه های خشن (با صدای خرخر)
- فتق ناف
در صورت پیشرفت بیماری که احتمالا با مشکلات تغذیه ای برای نوزاد همراه خواهد بود، این امکان وجود دارد که در رشد کودک اختلال ایجاد شود. همچنین:
- یبوست
- ضعف بدنی
- خواب آلودگی بیش از حد
اگر کم کاری تیروئید در نوزادان درمان نشود، در موارد نادری می تواند منجر به عقب ماندگی جسمی و ذهنی شود. در نتیجه علائم این بیماری را باید جدی گرفت و برای تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی بایستی در روزهای اول تولد، تست غربالگری نوزاد انجام گردد.
هیپوتیروئیدی در کودکان و نوجوانان (کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان)
معمولا علائم و نشانه های کم کاری تیروئید کودکان و نوجوانان، مشابه علائم تیروئید کم کار در بزرگسالان است. اما گاها آن ها موارد دیگری را نیز تجربه می کنند:
- اختلال در رشد کودک (در نتیجه کوتاهی قد)
- تاخیر در رشد دندان های ثابت
- بلوغ تاخیری
- عملکرد ذهنی و یادگیری ضعیف
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر با وجود استراحت کافی، دائما احساس ضعف و خستگی دارید و یا علائم دیگر هیپوتیروئیدی مانند خشکی پوست، یبوست، ورم صورت و… در بدن شما ظاهر شده اند، بایستی به دکتر متخصص غدد مراجعه کنید.
در صورتی که شما تحت درمان هستید و قرص های لازم را طبق دوز تعیین شده مصرف می کنید، بایستی در بازه های زمانی مشخص از 3 الی 6 ماه یک بار به پزشک خود مراجعه کنید و وضعیت غده تیروئید خود را مورد بررسی قرار دهید. زیرا ممکن است دوز مصرفی داروی شما نیاز به تغییر داشته باشد.
علل کم کاری تیروئید
هنگامی که غده تیروئید شما هورمون های کافی را تولید نمی کند، تعادل واکنش های شیمیایی در بدن بهم میریزد. دلایل زیادی برای کم کاری تیروئید وجود دارد از جمله بیماری های خود ایمنی، درمان های پرکاری تیروئید، پرتو درمانی، عمل جراحی غده تیروئید و مصرف برخی داروها.
وظیفه غده تیروئید، تولید هورمون های تیتریترونین (T3) و تیروکسین (T4) است که تاثیر زیادی در سلامت شما دارند و بر تمام جنبه های متابولیسم بدن موثر واقع می شوند. این هورمون ها همچنین بر کنترل نشانه های حیاتی نظیر دمای بدن و ضربان قلب نیز تاثیر گذار می باشند.
هیپوتیروئیدیسم زمانی رخ می دهد که غده تیروئید قادر به تولید این هورمون ها به اندازه لازم و کافی برای بدن نباشد. هیپوتیروئیدی ممکن است به یکی از دلایل زیر اتفاق افتد:
بیماری خود ایمنی
شایع ترین علت کم کاری تیروئید، اختلال خود ایمنی می باشد. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن، آنتی بادی هایی تولید می کند که به بافت های خود حمله می کنند. گاهی این حملات شامل غده تیروئید نیز می شود.
علت این اختلال احتمالا ترکیبی از عوامل ژن ها و عوامل محیطی است. آنتی بادی های تولید شده می توانند به روی توانایی غده تیروئید در روند تولید هورمون ها تاثیر بگذارند.
درمان بیش از اندازه پرکاری تیروئید یا همان تیروئیدیسم
در مقابل افرادی که کم کاری تیروئید دارند، غده تیروئید دسته دیگر بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند. گاهی پیش می آید که در روند درمان پرکاری تیروئید برای بازگرداندن عملکرد غده تیروئید به حالت طبیعی، کم کاری تیروئید رخ می دهد.
جراحی غده تیروئید
برداشتن غده تیروئید یا قسمتی از آن در جراحی های غده تیروئید، می تواند موجب اختلال تیروئید کم کار شود. در این صورت فرد باید برای تولید هورمون تیروئید، دارو مصرف کند.
پرتو درمانی
اشعه ای که در پرتو درمانی برای درمان سرطان ها استفاده می شود، ممکن است موجب آسیب در عملکرد غده تیروئید شود و در نتیجه کم کاری تیروئید را ایجاد کند.
مصرف برخی از داروها
مصرف برخی از داروها می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود. برای مثال یکی از این داروها لیتیوم می باشد که برای درمان برخی از اختلالات روانی تجویز می شود. اگر شما داروی خاصی مصرف می کنید بایستی از تاثیر آن به روی غده تیروئید مطلع شوید و از پزشک خود سوال کنید.
همچنین کم کاری تیروئید می تواند به یکی از دلایل زیر نیز به وجود بیاید:
کم کاری تیروئید مادرزادی
در صورتی این اختلال در روزهای نخست تولد تشخیص داده شود کاملا قابل کنترل می باشد.
اختلال در غده هیپوفیز
یکی از دلایل نسبتا نادر کم کاری تیروئید، عدم وجود غده هیپوفیز برای تولید هورمون تستسترون (TSH) می باشد. این مشکل معمولا به دلیل تومور خوش خیم غده هیپوفیز است.
بارداری
برخی از زنان در دوره بارداری یا پس از بارداری دچار کم کاری تیروئید می شوند. (کم کاری تیروئید پس از زایمان)
همچنین کم کاری تیروئید درمان نشده می تواند در دوران بارداری مشکلاتی را به وجود بیاورد. باعث افزایش خطر سقط جنین، زایمان زودرس و در مواردی موجب افزایش فشار خون مادر در طی سه ماه آخر بارداری می شود. تیروئید کم کار درمان نشده می تواند تاثیرات جدی ای به روی جنین در حال رشد بگذارد.
کمبود ید
ید در غذاهای دریایی، گیاهان رشد یافته در خاک غنی از ید و نمک یددار یافت می شود و مصرف آن برای تولید هورمون های تیروئید ضروری می باشد. اما در مقابل، افزایش ید نیز می تواند مشکل کم کاری تیروئید را تشدید کند.
عوارض جانبی کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید درمان نشده می تواند خطرات و مشکلاتی را برای سلامتی فرد مبتلا به همراه داشته باشد.
- گواتر
گواتر در اثر افزایش فعالیت غده تیروئید برای تولید هورمون های بیشتر ایجاد می شود. این ناراحتی می تواند عمل بلع و تنفس فرد را دچار مشکل کند.
- مشکلات و نارسایی های قلبی
سطح بالای چربی (LDL) یا همان کلسترول بد در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید رخ می دهد که می تواند منجر به مشکلات و نارسایی قلبی شود.
- بهداشت روانی
افسردگی و کاهش عملکرد ذهنی (کاهش یادگیری) از عوارض این بیماری می باشد. در صورت عدم درمان ممکن است این عوامل در طی زمان شدت بیابند.
- نوروپاتی محیطی
هیپوتیروئیدی کنترل نشده در طولانی مدت می تواند منجر به آسیب هایی به سیستم عصبی و نخاعی شود.
- ناباروری
کم کاری تیروئید می تواند در مواردی منجر به ناباروری در زنان شود.
- نقص مادرزادی
نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به کم کاری تیروئید کنترل نشده، ممکن است با نقص در هنگام تولد همراه باشند. پس لازم است پیش از اقدام به بارداری تست های لازم انجام گردد و کم کاری تیروئید پیش از بارداری تشخیص و درمان شود.
احتمال کم کار شدن تیروئید برای تمام افراد وجود دارد، پس لازم است در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه شود. تشخیص، کنترل و درمان به موقع این بیماری می تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.
