گردشگری در ایران متنوع است و فعالیت های مختلفی از پیاده روی و اسکی در کوه های البرز و زاگرس تا تعطیلات کنار ساحل خلیج فارس و دریای خزر را شامل می شود، اما دلیل اصلی گردشگران از دیدار و گردشگری در ایران آشنایی با فرهنگ ایران و تاریخچه و بازدید از مکان هایی مانند پرسپولیس، نقش رستم، نقش جهان و مکان های دیگر در ایران است. دولت ایران چالش های زیادی را برای جذب گردشگران به مقصد های مختلف در کشور داشته و در چند سال گذشته واردات در آنها افزایش یافته است. جزیره کیش به تنهایی یک میلیون بازدید کننده را در طول سال جذب می کند، اکثر آنها ایرانی هستند، اما این منطقه همچنین بسیاری از مسلمانان غیر ایرانی را نیز جذب می کند که مایل به تعطیلات ساحلی هستند که مردان و زنان از سواحل جداگانه استفاده می کنند.
تاریخچه گردشگری در ایران
پیش از انقلاب، گردشگری در ایران به وسیله تعداد قابل توجهی از بازدیدکنندگان برای جاذبه های متنوع آن مشخص شد، کشور دارای شکوفایی های فرهنگی و چشم انداز متنوع و زیبایی برای فعالیت های گوناگون است. گردشگری در ایران در طول جنگ ایران و عراق در دهه 1980 به شدت کاهش یافت.
از زمان انقلاب ایران در سال 1979، اکثر بازدید کنندگان خارجی به ایران، زائران و افراد تجاری بودند. در ایران، بسیاری از زیارتگاه های شیعه وجود دارد که دو تن از مهم ترین آنها حرم امام رضا در مشهد و حرم حضرت معصومه در قم است. هر سال میلیون ها زائر از ایران و دیگر کشورهای شیعه به این مکان مقدس می روند. همچنین تعداد زیادی از ایرانیان که از خانواده هایشان در ایران دیدن می کنند و یا به زیارت مقدس شیعیان در نزدیکی مشهد، قم و جاهای دیگر سفر می کنند.
از نظر گردشگری داخلی ایران یکی از بزرگترین کشورهای جهان است. افزایش چشمگیر تعداد بازدید کنندگان و درآمد گردشگری در ایران در آینده قابل پیش بینی نیست و دولت قصد دارد تا چندین هتل دیگر را نیز برای گسترش سهام خود در حال حاضر ایجاد کند. در سال 2013، تعداد گردشگران خارجی در ایران به 4.76 میلیون نفر رسید که بیش از 2 میلیارد دلار به اقتصاد ملی کمک کرد. کاهش شدید ریال ایران از اوایل سال 2012 نیز یک عنصر مثبت برای گردشگری در ایران است. بیش از پنج میلیون گردشگر از سال 2014-2015 به ایران سفر کرده اند که تا پایان ماه مارس سال گذشته میلادی 4 درصد بیشتر بوده است.
بازدید کنندگان خارجی
حدود سه چهارم از کسانی که در سال 1999 وارد ایران شدند از اروپا آمدند. به گفته نیویورک تایمز، بر خلاف اکثر آمریکایی هایی که پس از انقلاب از دیدار با ایران دوری کردند، گردشگران اروپایی بعد از انقلاب همچنان به کشورمان سفر کرده اند. این عمدتا به این دلیل بود که انقلاب بیشتر ضد آمریكا بود و نه ضد اروپایی.
اکثریت 300،000 ویزای توریستی که در سال 2003 اعطا شد، توسط مسلمانان آسیایی به دست آمد، که احتمالا قصد بازدید از سایت های مهمی از کشور هم چون مشهد و قم را داشتند. چندین تور سازمان یافته از آلمان، فرانسه، انگلستان و سایر کشورهای اروپایی به ایران برای بازدید از سایت های باستان شناسی و آثار تاریخی می آیند. ایران دارای 21 مکان در فهرست میراث فرهنگی جهان است. به همین دلیل است که بسیاری از گردشگران فرهنگی هر ساله از ایران دیدن می کنند.
با توجه به مقامات ایرانی، حدود 1659،000 گردشگر خارجی از ایران در سال 2004 بازدید کردند – گرچه آمار دولتی بین گردشگران، زائران تجاری و مذهبی تمایز قائل نیست؛ اکثر کشورهای آسیایی از جمله جمهوری های آسیای مرکزی بودند، در حالی که سهم کوچک (حدود 10 درصد) از آمریکای شمالی و اتحادیه اروپا از جمله آلمان، ایتالیا، بلغارستان، فرانسه و بلژیک به دست آمد. مهمترین مقصد توریستی: شمال ایران، اصفهان، مشهد، یزد و شیراز است. بدون شک جایگاه مهمی برای افزایش بازدیدکنندگان از دنیای اسلام و احتمالا همچنین از کشورهای غیر مسلمان است که ایران در حال توسعه ارتباطات تجاری و سیاسی مانند چین و هند است.
رشد توریست های خارجی
از سال 2004، این کشور 100 درصد رشد توریست های خارجی را تجربه کرده است تا اواسط سال 2008، زمانی که تعداد ورودی های خارجی به 2.5 میلیون نفر رسید. به طور خاص، تعداد زیادی از گردشگران آلمانی که از سال 2008 به ایران سفر می کنند افزایش چشمگیری داشته اند.
شورای جهانی سفر و گردشگری ادعا می کند که گردشگری شخصی و گردشگری به ترتیب 11.3 و 4.6 درصد به ترتیب در سال 2007 به میزان واقعی رشد کرده است و رشد گردشگری شخصی تنها کمی کمتر از سال قبل است.
در سال 2011، بیشتر مسافران بین المللی ایران تنها به منظور سفرهای تفریحی به ایران آمده بودند. گردشگران که از خارج از کشور نیز می آیند، اغلب بستگان شهروندان ایرانی یا مهاجران بیگانه ای هستند که به ایران باز می گردند. یکی دیگر از بخش های مهم ترافیک ورودی بین المللی، برای بازدید از یکی از سایت های مقدس پراکنده در سراسر کشور است. تعداد ورودی های بین المللی به طور پیوسته افزایش یافته است، از 2.2 میلیون نفر در سال 2009 به 3.6 میلیون در سال 2011، با هزینه های سالانه 1850 دلار در هر بازدید.
سیاست ویزای ایران
به طور کلی، ایران سعی در بهبود پروسه درخواست ویزای پیچیده و وقت گیر خود داشته و شروع به صدور ویزا های طولانی مدت برای اتباع 68 کشور در فرودگاه ها کرده است. سیستم رزرو هتل آنلاین توسعه یافته است. ایران تا فوریه سال 2009 تمامی فرودگاه ها را با امکانات ویزا های الکترونیکی تأمین می کند تا اجازه ورود به سیستم را به اتباع خارجی صادر کند. ویزا اکنون می تواند به صورت الکترونیکی امن و از کنسولگری های ایرانی یا فرودگاه های بین المللی جمع آوری شود. ایران دارای 15 جاده مرزی است که با عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، ارمنستان و آذربایجان ارتباط دارد.
خطوط راه آهن از ترکیه و ترکمنستان نیز می تواند برای ورود به ایران استفاده شود. حدود 70 درصد از بازدیدکنندگان در سال 2002 از طریق زمینی آمدند، در حدود 29 درصد از طریق هوایی و کمتر از 1 درصد از طریق دریا. در ماه آوریل سال 2005، فرودگاه بین المللی امام خمینی تحت مدیریت یک کنسرسیوم از چهار خطوط هوایی محلی – ماهان ایر، اسمان، کاسپین ایر و کیش ایر – بازسازی شد، گرچه هیچ قراردادی رسمی صادر نشد.
زیرساخت و اقتصاد گردشگری در ایران
در اوایل 2000، صنعت همچنان با محدودیت های جدی در زیرساخت ها، ارتباطات، هنجارهای قانونی و آموزش پرسنل مواجه بود. در اواخر سال 2003، حدود 640 هتل در ایران و حدود 63000 تخت داشتند.
در سال 2003 ایران در حدود 69000 رستوران و 6000 هتل و سایر اقامتگاه های اقامت داشت؛ حدود 80 درصد از این موسسات در مناطق شهری بودند. حدود 875 رستوران و هتل به طور عمومی توسط تعاونی ها و سازمان های دولتی اداره می شد. بیش از 95 درصد از رستوران ها و هتل ها کمتر از پنج کارمند داشتند و فقط 38 نفر بیش از 100 کارمند داشتند. در سال 2002 این بخش بیش از 166،000 نفر را شامل می شد که 42،000 نفر در محل اقامت مشغول به کار بودند. از 56186 تخت در تمام هتل ها، حدود نیمی در هتل های سه تا پنج ستاره قرار داشت.
در سال های اخیر، 235 هتل، آپارتمان، متل و مهمان خانه ها در سراسر کشور عملیاتی شده اند. در سال 2010، 400 هتل و 200 آپارتمان هتل در سراسر کشور در حال ساخت هستند. حدود 66 درصد از این پروژه ها در استان های تهران، گیلان، مازندران، رضوی خراسان و اصفهان در جریان است.
میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ایران
سرمایه گذاری مستقیم خارجی ها در ایران و قانون کار و مالیات در ایران
دلیل سفر داخلی و اقامت شبانه
بازدید از دوستان و بستگان (49٪)
گشت و گذار و سرگرمی (24٪)
زیارت (17٪)
پزشکی (6٪)
دیگر (4٪)
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ایران مسئول استقرار، توسعه و بهره برداری از امکانات گردشگری در ایران، برنامه ریزی برای تعمیر و یا گسترش امکانات گردشگری از طریق سرمایه گذاری مستقیم یا ارائه وام به بخش خصوصی یا ورود به مشارکت با بخش خصوصی ، صدور مجوز و نظارت بر استقرار و مدیریت هتل ها و رستوران ها و آژانس های مسافرتی و واجد شرایط بودن و رتبه بندی این واحدها می باشد.
