چای ایرانی برگ خشک شده ی گیاه، کاملیا سنسیس است که بوته آن دارای برگ های همیشه سبز به رنگ سبز تیره یا مایل به سیاه است. چای بعد از آب یکی از نوشیدنی های محبوب جهان است. قدمت استفاده از چای در چین به بیش از 5000 سال قبل از میلاد مسیح می رسد. با وجود ارتباط چند هزار ساله ی فرهنگی، تاریخی و هنری بین ایران و چین نکته ی جالب اینجاست که چای در ادبیات و فرهنگ پزشکی ایران خیلی مورد بحث قرار نگرفته و مطالب گفته شده درباره این موضوع بسیار کم است نه تنها پزشکان قدیمی ایرانی به جنبه های درمانی و طبی آن اشاره نکرده اند بلکه در دیوان شاعران نیز به چای به عنوان یک نوشیدنی گوارا اشاره ای نشده است.
آشنایی ایرانیان با گیاه چای و کشت آن به زمان مظفر الدین قاجار بر می گردد که توسط سفیر ایران در هند آغاز شد. کاشف السلطنه با آوردن دو هزار نهال چای از هند، کشت و پرورش آن در لاهیجان، نوشیدنی محبوب ایرانیان و صنعت چای ایرانی را رقم زد.
چای ممتاز و بی نظیر ایرانی
تاریخ چای ایرانی، اگر چه تاریخ کمتر از دو قرن را شامل می شود، اما صنعت چای و فرهنگ چای ایرانی امروزه جایگاه ویژه یی را در کشورمان بر عهده دارد. به طوری که میزان کشت چای و تولید آن در ایران، نمی تواند پاسخگوی مصرف آن در کشور باشد و به ناچار چای خارجی وارد بازار های ما شده است.
چای انواع مختلفی دارد که نام هریک متناسب با رنگ آنهاست و شامل چای سیاه، چای اولانگ، چای سفید و و چای زرد می باشد. چای ایرانی، از نژاد هندی بوده و از نوع سیاه می باشد. که خود چای ایرانی نیز انواع مختلفی دارد که هر نوع چای ایرانی نیز طرفداران خاص خودش را دارد. انواع چای سیاه، رنگ های مختلفی را در فنجان ایجاد می کند. از قرمز متمایل به قهوه ای گرفته تا نارنجی روشن و هر کدام از انواع چای های ایرانی، عطر و طعم مخصوص خود را دارند. از مهم‌ترین ترکیبات چای در ایجاد رنگ در چای سیاه، پلی‌فنل‌های برگ چای می باشد. مقدار این ماده به نوع نژاد و گونه گیاه چای بستگی دارد. رنگ چای ایرانی، بهترین نوع رنگ چای جهان را دارد.
در سال های اخیر، مقدار قابل توجهی چای سبز در ایران نیز تولید می شود. چای سبز یک گیاه متفاوتی نیست بلکه محصولی است که با روشی متفاوت از همان گیاه چای ایرانی به دست می‌آید.
چای خارجی
کشورهای عمده تولید کننده چای جهان، سریلانکا، هند، چین، ژاپن، کنیا، ویتنام می باشد. بیشترین سهم چای خارجی در ایران چای سیلان که در کشور سریلانکا تولید می‌شود و چای هندوستان یا چای کلکته و چای کنیا می باشد. امروزه به دلیل زود دم بودن و طعم ویژه چای های خارجی، طرفداران زیادی در ایران پیدا کرده است و این امر به دلیل نا آگاهی و عدم اطلاع در مورد چای و تولید چای می باشد. در حالی که چای ایرانی، مرغوب ترین چای دنیا می باشد. به این دلیل که معروف‌ترین و بهترین چای‌های با کیفیت در دنیا، کم رنگ هستند. چای ایرانی، بعد از دم کشیدن اگر چند ساعت هم بماند طعم و رنگ آن عوض نمیشود.
تفاوت چای ایرانی و چای خارجی
تفاوت‌های چای ایرانی و خارجی ناشی از تفاوت‌های محیط کشت و نوع گیاه آن می باشد. از آنجا که نوع آب و هوا، خاک بر طعم چای اثر می گذارد. چای ایرانی در آب و هوای مناسب شمال ایران بخصوص لاهیجان کشت می شود. تشکیل مواد موثر در چای به عواملی مثل شرایط نگهداری وروش چای‌سازی بستگی دارد.
امروزه پیشرفت علم باعث تغییرات ژنتیکی و اثرات تراریخته در تولید مواد غذایی شده است. چای ایرانی، چای کاملا طبیعی می باشد و بدون هیچ گونه تغییرات در گونه گیاه آن می باشد اما در مورد چای خارجی، در مورد نحوه تولید آن اطلاعات مفیدی در دسترس نیست.
تفاوت چای ایرانی و خارجی از نظر رنگ
چای خارجی برخلاف چای ایرانی زوددم و پررنگ و دارای اسانس می باشد که این به دلیل مواد رنگی و طعم‌دهنده که موقع تولید به آن می افزایند، ایجاد می شود. این مواد افزودنی، دو نوع طبیعی و مصنوعی می باشد. نوع طبیعی مواد افزودنی برای عطر چای خارجی، گیاهی با نام برگاموت است که بر بدن بخصوص بر روی کبد، اثر نامطلوبی دارد. مواد مصنوعی نیز مواد شیمیایی است که اثرات و خواص مفید چای بر روی بدن را خنثی می کنند.
چایی ایرانی دیردم و کمرنگ است، دیردم و کم رنگ بودن آن یک نوع امتیاز محسوب می شود که به راحتی می توان آن را از نوع تقلبی شناخت. دیردم بودن آن نشانه عدم وجود مواد شیمیایی در آن است. هم چنین به دلیل دسترس بودن سریع به چای ایرانی نیاز به افزودن مواد شیمیایی برای نگه داری طولانی مدت در آن نیست چون که بلافاصله بعد از تولید در بازار برای فروش در دسترس مردم قرار می گیرد. درحالی که چای خارجی بایستی پس از تولید طی زمانی بیشتر از 6 ماه در اختیار مصرف کننده قرارگیرد.
چای ایرانی، چای کاملا طبیعی و سالم جهان است. برخلاف تصور عموم مردم که فکر می کنند چای خوب بایستی رنگ تیره و طعم قوی داشته باشد. بنابراین شیادان با استفاده از این تفکر، برگ چای را با محلول پرمنگنات دوپتاس رنگ می کنند و بعد با پارافین مایع، آن را روشن نموده و در عوض چای خارجی می فروشند.
تفاوت چای ایرانی و خارجی از نظر کیفیت بهداشتی
براساس جدیدترین تحقیقات صورت گرفته، در کشور های تولید کننده چای خارجی، به دلیل آب و هوای گرم و مرطوب آفات چای زیاد هست. در این مناطق، از قارچ‌کش ها، حشره‌کش ها و علف‌کش ها در مزارع چای استفاده می‌شود که مصرف آنها با وجود تاثیر گذاری در کشتن آفات، مشکل باقی‌مانده این سموم روی برگ چای خشک است.
در ایران، چای ایرانی برخلاف سایر کشورهای تولید کننده چای، به علت آب و هوای سرد و مرطوب شمال، از سموم شیمیایی برای مقابله با آفات استفاده نمیشود و به این دلیل که دمای هوا در زمستان تا منفی 10 درجه کاهش پیدا می کند و موجب از بین رفتن آفات چای می‌شود و برای آفات اندک باقی مانده نیز آفات کش طبیعی استفاده می شود و این موضوع سبب شده کارخانه های تولید کننده چای ایرانی، بتوانند محصول کاملا طبیعی و ارگانیک را به بازارهای کشورهای اروپایی صادر کنند. در حالی که اتحادیه اروپا ورود چای هند را به دلیل داشتن مواد شیمیایی زیاد درآن در سال 2003 ممنوع نمود.
فواید چای ایرانی
طبیعت در برگ و گل چای ایرانی، املاح و مواد معدنی زیادی به ودیعه گذارده است که کیفیت نهایی چای تولید شده به مقدار این ترکیبات بستگی دارد. در زیر به این مواد و ترکیبات اشاره شده است.
تئین
تئین چای ایرانی، در بدن روی سلسله اعصاب و دستگاه قلب و گردش خون اثر می کند و کارهای فکری را تسهیل نموده و قدرت فعالیت های سلول های مغز را زیاد می کند. عمل تئین روی دستگاه گردش خون عبارت است از تشدید انقباض عضله قلب که موجب رفع خستگی و فعالیت مجدد سلول‌های بدن می شود.
کافئین
کافئین، موجب آرامش اعصاب، رفع خستگی و خواب آلودگی می شود. کافئین بالای چای ایرانی، جریان خون را در سطح پوست افزایش می دهد و باعث دفع مواد سمی زاید می شود و این امر موجب شادابی پوست می گردد.
تئوفیلین
تئوفیلین موجود درچای ایرانی، شل کننده عضلات و افزایش دهنده جریان خون می باشد. همچنین موجب تقویت قلب و تنظیم ضربان قلب شده و نیز خاصیت ضد التهابی هم دارد.
تانن
تانن،تلخ مزه است. وجود تانن در چای ایرانی مانع جذب مواد معدنی بویژه آهن می شود اما از اسهال جلوگیری می کند. به همین دلیل امروزه پزشکان توصیه می کنند چای یک ساعت بعد از غذا نوشیده شود. تانن هم چنین ادرارآور بوده و به دفع مواد زاید بدن کمک می کند و درتقویت کبد نیز مفید است.
کاتچین
کاتچین چای ایرانی، به دلیل حذف رادیکال های آزاد خاصیت ضد سرطان، کاهنده چربی خون و ضد ویروس است و همچنین مانع افزایش قند خون و فشار خون می گردد.
تیانین
علت خوش طعم بودن چای ایرانی، وجود تیانین در آن است. این ماده ضد استرس و آرام بخش می باشد.
فلوراید
فلوراید موجود در چای ایرانی، برای حفاظت از دندان ها ماده ای مفید به شمار می آید. این ماده موجب استحکام دندان ها و جلوگیری از ایجاد بوی بد دهان می شود و هم چنین دیواره ی عروق خونی را نیز محکم می کند.
سایر خواص چای ایرانی
چای ایرانی هم چنین به‌عنوان ماده ضد عفونی کننده برای شستشوی چشم ها، لثه ها و زخم های عفونی نیز استفاده می شود و به هضم غذا بویژه غذاهای گوشتی کمک می کند و هم چنین ضد درد، ضد آلزایمر، ضدآرتریت، ضد سرطان و ضد افسردگی می باشد.
ویتامین های موجود در چای ایرانی به شرح زیر است که به برخی از خواص آن اشاره شده است.
- C ، یک آنتی اکسیدان قوی که مانع پیری سلول می شود و به بهبود زخم ها و شکستگی ها و مبارزه با باکتری ها کمک می کند.
- K، پیشگیری از لخته شدن خون و کمک به رشد استخوان ها
- B1، کمک به تولید انرژی، تقویت معده و روده، تقویت اشتهاء
- B2، کمک به سلامتی پوست، چشم ها، اعصاب.
- B6، کمک به هضم پروتئین غذا در بدن.
