زردی نوزاد، تغییر رنگ پوست و قسمت سفید چشم های او به رنگ زرد است. زردی نوزاد یکی از بیماری های شایع به خصوص در نوزادانی که پیش از هفته 28 ام بارداری (نوزاد زورس) به دنیا می آیند و یا نوزادانی که شیر مادر خود را می خورند، محسوب می شود. زردی نوزاد معمولا به این دلیل رخ می دهد که کبد کودک به اندازه کافی بالغ نیست تا بتواند از بیلی روبین در جریان خون خلاص شود.
درست است که زردی نوزاد می تواند به راحتی برطرف شود، اما در صورت عدم رسیدگی به آن، این بیماری در برخی از نوزادان، می تواند تبدیل به یک بیماری اساسی شود. در ادامه این مطلب همراه باشید تا با بیماری زردی نوزاد، علل و درمان آن آشنا شوید.
علائم زردی نوزاد
زردی نوزاد یکی از بیماری های بسیار رایج در نوزادان است که اغلب به راحتی برطرف می شود. در ادامه شما با این بیماری و روش های درمان آن به طور کامل آشنا خواهید شد:
زرد شدن پوست و سفیدی چشم، نشانه اصلی زردی نوزاد است که معمولا بین روز دوم و چهارم پس از تولد ظاهر می شود. برای بررسی زردی نوزاد، به آرامی روی پیشانی یا بینی کودک خود را فشار دهید. اگر در جایی که فشار داده اید، پوست زرد به نظر می رسد، احتمالا کودک شما زردی خفیفی دارد. اگر کودک شما زردی نداشته باشد، باید پوست او در آن نقطه، کمی روشن تر از پوست طبیعی خودش شود. بهتر است کودک خود را در شرایط روشنایی مناسب و ترجیحا در نور طبیعی روز معاینه کنید.
چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
اکثر بیمارستان ها، پیش از ترخیص مادر و نوزاد، وضعیت زردی نوزاد را بررسی می کنند. اما به توصیه آکادمی اطفال آمریکا، بهتر است زردی نوزاد هر 6 یا 12 ساعت یک بار مورد بررسی قرار گیرد. توجه داشته باشید که کودک شما باید بین روز سوم و هفتم پس از تولد، که میزان بیلی روبین به اوج خود می رسد، از نظر زردی مورد معاینه قرار گیرد. اگر کودک شما زودتر از 72 ساعت پس از تولد مرخص شده است، طی روزهای آتی، می بایست با پیگیری های پزشکی، زردی او را مورد بررسی قرار دهید.
علائم زیر ممکن است نشانگر زردی شدید یا عوارض ناشی از بیلی روبین اضافی باشد. اگر:
- پوست کودک شما زردتر می شود.
- پوست روی شکم، بازوها یا پاهای کودک شما زرد به نظر می رسد.
- سفیدی های چشم کودک شما زرد به نظر می رسد.
- به نظر می رسد کودک شما بی توجه یا بیمار است و یا سخت بیدار می شود.
- کودک شما در حال افزایش وزن نیست و یا کم تغذیه می کند.
- کودک شما گریه های بلند دارد.
- کودک شما علائمی عجیب و نگران کننده از خود بروز می دهد.
علت زردی نوزاد
وجود بیلی روبین بیش از حد (هایپربیلیروبینمی) عامل اصلی زردی نوزاد تلقی می شود. بیلی روبین که عامل به وجود آمدن زردی است، قسمت اصلی از رنگدانه طبیعی است که از شکست و تجزیه هموگلوبین خون ایجاد می شود. نوزادان به دلیل تولید بیشتر و تجزیه سریع تر گلبول های قرمز در چند روز اول زندگی، بیلی روبین بیشتری نسبت به بزرگسالان تولید می کنند.
به طور معمول، کبد بیلی روبین را از جریان خون فیلتر کرده و آن را به مجاری روده رها می کند. کبد نابالغ یک نوزاد معمولا نمی تواند به سرعت کافی بیلی روبین را از بین ببرد و همین امر باعث افزایش میزان بیلی روبین زیاد در خون می شود. زردی نوزاد به همین دلیل طبیعی رخ می دهد که به طور معمول در روز دوم یا سوم زندگی نوزادان نمود پیدا می کند.
علل دیگر
عوامل دیگری نیز هستند که سبب ایجاد زردی در نوزادان می شوند. در این موارد، زردی اغلب زودتر یا خیلی دیرتر از شکل رایج زردی نوزاد ظاهر می گردد. بیماری ها یا شرایطی که می توانند باعث زردی شوند، شامل موارد زیر است:
- خونریزی داخلی (خونریزی)
- عفونت در خون کودک شما (سپسیس)
- سایر عفونت های ویروسی یا باکتریایی
- ناسازگاری بین خون مادر و خون کودک
- نقص کبد
- آترزی صفراوی، شرایطی که مجاری صفراوی کودک را مسدود یا زخم می کند.
- کمبود آنزیم
- ناهنجاری گلبول های قرمز کودک شما باعث می شود سریع آن ها تجزیه شود.
مهم ترین عوامل ایجاد زردی در نوزادان
مهم ترین عوامل خطر زردی، خصوصا زردی شدید که می تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند، شامل موارد زیر می شود:
تولد زودرس
نوزادی که قبل از 38 هفته حاملگی متولد شده، ممکن است به همان سرعت نوزادان کامل، نتواند بیلی روبین را شناسایی و دفع کند. نوزادان نارس همچنین ممکن است کمتر تغذیه کنند و حرکات روده کمتری داشته باشند، در نتیجه بیلی روبین کمتری از طریق مدفوع آن ها دفع شود. توجه داشته باشید که مصرف مزایا و معایب شوید در بارداری سبب تولد زودرس نوزاد می شود.
کبودی قابل توجه در هنگام تولد
نوزادانی که هنگام زایمان دچار کبودی می شوند، ممکن است از شکسته شدن گلبول های قرمز بیلی روبین بیشتری در بدن آن ها آزاد شود که نتیجه آن زردی نوزاد خواهد بود.
گروه خونی
اگر گروه خونی مادر با نوع نوزاد متفاوت باشد، ممکن است کودک آنتی بادی را از طریق جفت دریافت کند که باعث تجزیه غیر طبیعی سریع گلبول های قرمز می شود.
شیر دادن
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، به ویژه کودکانی که در تغذیه با شیر مادر مشکل دارند و یا تغذیه کافی از شیر مادر ندارند، بیشتر در معرض ابتلا به زردی قرار دارد. بدن این نوزادان ممکن است کم آب بوده و یا کالری کمتری دریافت کنند که این در بروز زردی نقش دارد.
با این حال، به دلیل فواید مختلف، متخصصان هنوز شیردهی با شیر مادر را توصیه می کنند. مهم این است که مطمئن شوید کودک شما به اندازه کافی غذا می خورد و به اندازه کافی هیدراته می شود. همچنین مطالعات نشان می دهد که نوزادان با سابقه اجدادی شرق آسیا، بیشتر در معرض ابتلا به زردی قرار دارند.
عوارض زردی نوزاد
در صورت عدم درمان مقادیر زیاد بیلی روبین که باعث زردی شدید می شود، عوارض جدی ایجاد می کند.
انسفالوپاتی بیلی روبینی حاد
بیلی روبین برای سلول های مغز سمی است. اگر کودک زردی شدید داشته باشد، احتمال انتقال بیلی روبین به مغز وجود دارد؛ حالتی به نام آنسفالوپاتی بیلی روبینی حاد می گویند. درمان سریع زردی می تواند از بروز عوارض جدی به مغز جلوگیری نماید.
علائم انسفالوپاتی بیلی روبین حاد در کودک مبتلا به زردی شامل موارد زیر است:
- بی توجهی
- از خواب بیدار شدن با مشکلات بسیار
- گریه بلند
- شیر مکیدن یا تغذیه ضعیف
- قوس عقب گردن و بدن
- تب
کرن ایکتروس
سندرومي است كه اگر آنسفالوپاتي بيلي روبينی حاد باعث آسيب دائمي در مغز شود، ایجاد می گردد.
Kernicterus ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- حرکات غیر ارادی و کنترل نشده (فلج مغزی آتروئید)
- نگاه بلند به سمت بالا
- از دست دادن شنوایی
- رشد نادرست مینای دندان
پیشگیری از زردی نوزاد
بهترین پیشگیری از زردی نوزاد تغذیه مناسب است. برای شیرخواران با زردی باید در چند روز اول زندگی هشت تا دوازده وعده غذایی شیر دریافت کنند. این در حالی است که نوزادان دیگر در هفته اول زندگی، هر دو سه ساعت یکبار به حدود 30 الی 60 میلی لیتر شیر نیاز دارند.
تشخیص زردی نوزاد
پزشک شما به احتمال زیاد بر اساس ظاهر کودک، زردی نوزاد را تشخیص خواهد داد. با این حال، هنوز هم لازم است که میزان بیلی روبین در خون کودک شما اندازه گیری شود. سطح بیلی روبین (شدت زردی) دوره درمان را تعیین می کند. آزمایشات تشخیص زردی و اندازه گیری بیلی روبین شامل موارد زیر می شود:
- معاینه بدنی
- آزمایش آزمایشگاهی از نمونه خون کودک شما
- آزمایش پوستی با وسیله ای به نام بیلی روبینو متر، که بازتاب نور ویژه ای را که از طریق پوست گرفته می شود را، اندازه گیری می کند.
اگر شواهدی وجود دارد که نشان می دهد زردی کودک شما ناشی از یک اختلال زمینه ای است، ممکن است پزشک آزمایش خون اضافی یا آزمایش ادرار را تجویز کند.
درمان زردی نوزاد
زردی خفیف نوزادان معمولا طی دو یا سه هفته به خودی خود ناپدید می شود. برای زردی متوسط یا شدید، ممکن است کودک شما نیاز به ماندن بیشتر در بیمارستان و یا زایشگاه داشته باشد. درمان هایی برای کاهش سطح بیلی روبین در خون کودک شما وجود دارد که شامل موارد زیر می شود:
تغذیه تقویت شده و مکمل هایی برای جلوگیری از کاهش وزن
پزشک شما ممکن است تغذیه یا مکمل های بیشتری را برای اطمینان از اینکه کودک شما غذای کافی دریافت می کند، را تجویز کند.
نور درمانی (فوتوتراپی)
ممکن است کودک شما در زیر لامپ مخصوصی قرار گیرد که در طیف آبی-سبز تابش می کند. نور شکل و ساختار مولکول های بیلی روبین را تغییر می دهد به گونه ای که می توانند به وسیله ادرار و مدفوع دفع شوند. در طول درمان، کودک شما فقط پوشک و محافظ چشم را خواهد پوشید. درمان با نور ممکن است با استفاده از یک پد یا تشک سبک انجام شود.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg)
زردی ممکن است به تفاوت های گروه خون بین مادر و نوزاد مربوط باشد. این وضعیت باعث می شود در بدن کودک آنتی بادی که به تجزیه سریع گلبول های قرمز نوزاد کمک می کند، شود. تزریق داخل وریدی ایمونوگلوبولین – پروتئین خونی که می تواند باعث کاهش سطح آنتی بادی ها شود – ممکن است زردی را کاهش دهد. البته این راه چندان راه منطقی نیست.
دریافت خون
هنگامی که زردی شدید به درمان های دیگر پاسخ نمی دهد، ممکن است کودک به دریافت خون نیاز داشته باشد. این امر مستلزم خروج مکرر مقادیر کمی خون نوزاد و جایگزینی آن با خون فرد خون دهنده است که نتیجه آن رقیق کردن بیلی روبین و آنتی بادی های مادر است – روشی که در یک بخش مراقبت های ویژه تازه متولد شده انجام می شود.
پیشنهاد مطالعه: درمان نوزادان پا پرانتزی
سبک زندگی و درمان های خانگی
هنگامی که زردی نوزاد شدید نیست، پزشک ممکن است تغییر در عادات غذایی را توصیه کند که می تواند سطح بیلی روبین را کاهش دهد. اگر سؤال یا نگرانی در مورد میزان تغذیه با شیر مادر دارید یا با مشکلی درمورد شیردهی مواجه هستید، با پزشک خود مشورت کنید. مراحل زیر ممکن است زردی نوزاد را کاهش دهد:
تغذیه مکرر
تغذیه بیشتر، شیر بیشتری به نوزاد شما می رساند که باعث تحریک بیشتر روده شده و میزان بیلی روبین از بین رفته در مدفوع کودک را افزایش می دهد. همان طور که گفته شد نوزادان مبتلا به زردی می بایست 8 الی 12 بار در طول روز شیر دریافت کنند.
تغذیه های تکمیلی
اگر کودک شما در دریافت شیر دچار مشکل شده است و یا با کمبود آب و از دست دادن وزن، دست و پنجه نرم می کند، پزشک ممکن است تغذیه های تکمیلی مانند ترکیبی از شیرهای خشک را تجویز کند. در این صورت احتمالا مادر باید شیردهی با شیر خود را متوقف کند. در این خصوص باید حتما از پزشک خود مشاوره بگیرید تا بهترین برنامه تغذیه را برای نوزاد خود پیاده سازی نمایید.
هنگامی که کودک شما بین سه تا هفت روز سن دارد، میزان بیلی روبین در خون او به اوج می رسد. بنابراین برای پزشک مهم است که کودک را در این مدت از نظر زردی معاینه کند. اگر کودک شما زردی شدید داشته باشد، پزشک شما احتمال بروز آن را بر اساس چندین عامل ارزیابی می کند.
- چه مقدار بیلی روبین در خون او است؟
- آیا کودک شما نارس به دنیا آمده است؟
- چقدر خوب تغذیه می کند؟
- کودک شما چند روزه است؟
- آیا کودک شما از زایمان کبودی دارد؟
- آیا یک خواهر و برادر بزرگتر دارد که سابقه زردی شدید داشته باشند؟
وقتی برای پیگیری های درمان زردی نوزاد به پزشک مراجعه کردید، آماده پاسخگویی به سوالات زیر باشد:
- تغذیه کودک شما چقدر خوب است؟
- آیا کودک شما از شیر مادر تغذیه شده یا با فرمول خاصی از شیر خشک تغذیه می شود؟
- کودک شما چند بار در طول روز تغذیه می کند؟
- کودک شما چند بار پوشک خود را در طول روز خیس می کند؟
- چند بار مدفوع دفع می کند؟
- آیا کودک شما برای شیر خوردنبه راحتی از خواب بیدار می شود؟
- آیا کودک شما مریض یا ضعیف به نظر می رسد؟
- آیا تابحال تغییراتی در رنگ پوست یا چشم کودک مشاهده کرده اید؟
- اگر کودک شما زردی دارد، آیا رنگ زرد در قسمت هایی از بدن غیر از صورت پخش شده است؟
- آیا دمای کودک شما پایدار بوده است؟
سخن پایانی
همان طور که خواندید، زردی نوزاد یکی از بیماری های بسیار رایج در نوزادان است که به دلایل مختلفی رخ می دهد. چنانچه شاهد زرد شدن پوست و یا سفید چشم کودک خود شدید، در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید تا درمان را آغاز نمایید. یکی دیگر از بیماری های رایج نوزادان نیز بیماری اوتیسم است که در این مطلب می توانید مطالعه کنید.
