شهر یزد مجموعه ای بسيار با ارزش از ميراث فرهنگی ايران زمين از سده های گوناگون تاريخی را در خود جای داده است. از این رو این شهر پس از شهر ونیز دومین شهر تاریخی جهان است. شهر یزد به دلیل بناهای تاریخ منحصر به فردش اولین شهر ثبت شده جهانی ایران است. با چندو چون همراه باشید تا همراه این مقاله تاریخ و جغرافیای یزد را بیشتر بشناسید.
تاریخ و جغرافیای یزد
جغرافیای یزد
جغرافیای یزد و شرایط ﺁب و هوایی خاص این شهر باعث شده که در گذشته این شهر از گزند مهاجمان در امان بماند و به همین علت این شهر پناهگاه بسیاری از دانشمندان و ادیبان در زمان حمله مغول به ایران بوده تا این مفاخر برجسته ایرانی بتوانند در این شهر پر رمز و راز به فعالیت خود ادامه دهند. جغرافیای یزد به لطف ویژگی های منحصر به فرد خود در طول تاریخ القاب زیادی کسب کرده است که هر کدام از این القاب به تنهایی بار معنایی بالایی دارند.
شهر یزد به القابی همچون شهر آتش و آفتاب، شهر قنات و قنوت و قناعت، شهر بادگیرها، شهر شیرینی، شهر دوچرخه ها، دارالعلم و دارالعمل دارالعباده و خلاصه شهر حسینیه های ایران معروف است. یزد را باید دید. باید در گوشه گوشه های این شهر تاریخی و کهن قدم زد و تاریخ را به نظاره نشست و غرق در زیبایی های اعجاب انگیز و افسانه ای آن شد و از مرور تاریخ در هر لحظه لذت برد. وسعت و قدمت تاریخ این شهر کهن به بلندای یک جهان است.
شهر یزد
یزد از آن شهرهایی است که می توان سال ها از آن حرف زد، کتاب ها از آن نوشت، شعرها در وصف او سرود و از زیبایی های بی نظیرش که در جای جای این شهر کهن نهفته است سخن ها گفت. شهر یزد جلوه ای از باشكوه ترين و درخشان ترين ميراث فرهنگي و تمدن كهن ادوار مختلف تاريخي ايران است. شکوه بناها و جلوه های تاریخی این شهر به حدی است که هر گردشگری را شیفته خود می کند. دیدن بناها و خانه های تاریخی این شهر، تماشای میادین و بادگیرهای نمادین این کهن دیار، تماشای منظره خارق العاده شب از پشت بام های کافه های این شهر، چشیدن شیرینی های متنوع و جهانی اش و همه و همه بهانه های خوبی برای سفر به این دیار کویری است.
همین زیبایی های وصف ناپذیر نگاه ما را به سوی شهر یزد کشانده تا گوشه گوشه آن را از نظر بگذرانیم و هر آنچه که باید از دیدنی های و شنیدنی های این شهر کهن بدانید به شما بگوییم. از تاریخ یزد گرفته تا جاذبه هاي پرشمار طبيعي، تاريخي، معماري، فرهنگي و اجتماعي و اطلاعات گردشگری و امکانات حمل و نقل و اقامت را بررسی کنیم و با باشکوه ترین تمدن کهن ایران آشنا شویم تا در زمان سفر به این شهر شگفت انگیز، اطلاعات خوب و جامعی درباره آن داشته باشیم. ما را در این سفر کوتاه همراهی بفرمایید.
معماری در شهر یزد
این شهر کهن و تاریخی از گذشته تاکنون مورد توجه بازرگانان و مسافران ایرانی و خارجی بوده و هست. از نکات برجسته ای که اکثر گردشگران را به این شهر کهن جذب می کند معماری این دیار است. اصالت تاریخی و جغرافیای یزد در معماری آن نهفته است که کماکان این سبک معماری حفظ شده است. معماری این شهر نیز نشان دهنده همزیستی مردم این شهر با طبیعت کویری است که با مهار کردن و مدیریت آب به این مهم دست یافتند. از این رو شهر یزد نمادی از استقامت در دل کویر است. این هم زیستی و استقامت را می توان در شاهکارهای معماری و بناهای کم نظیر و محله های قدیمی شهر یزد مشاهده نمود.
نبوغ معماری در استفاده هر چه بهتر از امکانات محدود طبیعی زندگی را در طبیعت بی رحم کویر فراهم کرده است. آن هنگام که خنکای نسیم از بلندی ﺁسمان به وسیله بادگیرها قد برافراشته به قلب خانه ها راه می‌یابد. آب این مایه بقا و ﺁبادانی از اعماق زمین به وسیله قنات ها از کیلومترها آن طرف تر به هر سرا و محله این شهر کهن راه می یابد. این است شاهکار معماری شهر کهن یزد. این سرزمین کهن برجسته ترین و با شکوه ترین معماری های طول تاریخ را در قلب خود جای داده است.
گردشگری در شهر یزد
صدها مسجد، خانه، ﺁرامگاه، آب انبار، قلعه، سرداب، حسینیه، کاریز، کاخ، کاروانسرا، ساباط، بازار، خانقاه و ده ها مکان مقدس تاریخی زرتشتیان در گوشه و کنار این شهر کهن مجموعه ای کامل از شاهکارهای معماری را به وجود آورده اند. حفظ اصالت تاریخی این بناهای تاریخی، وسعت و یکپارچگی آن ها و همچنین استفاده از معماری بومی و استفاده از مصالح طبیعی و سازگار و مصرف انرژی بهینه در تولید بناهای گلین این دیار و همخوانی این بناها و سازه ها با محیط کویری و سخت سبب جهانی شدن شهر یزد شده است.
از دیگر مواردی که این شهر کهن را به سوی جهانی شدن پیش برد معماری، خلاقیت، طراحی شهری و هم زیستی و تعامل با طبیعت در یزد است. از آنجایی که شهر یزد بر مبنای الگوی ایرانی اسلامی ایجاد شده و همچنین میراث ملموس و ناملموس یعنی رفتارها، آئین‌ها و میراث معنوی در این شهر کهن نسبتا حفظ شده است می توان این شهر بی نظیر را نمونه ای منحصر به فرد از شهرهای کویری ایران قلمداد کرد.
اولین شهر ثبت شده جهانی ایران
یزد اولین شهر ثبت شده جهانی ایران است. شهر یزد یکی از سرزمین های تاریخی و باستانی اقوام ایرانی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن است که قدمت میراث و جاذبه های آن باعث شده که این شهر اولین شهر تاریخی خشتی ایران و دومین شهر تاریخی جهان شناخته شود. به لطف این ویژگی ها و همچنین به دلیل فراوانی جاذبه های شهر یزد و بناهای خشتی این شهر سبب شده که نام این شهر کهن و تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود و از این شهر به عنوان یک شهر بین المللی یاد شود.
یزد، تاریخی به وسعت جهان؛
منابع تاریخی شهر یزد نشاندهنده قدمت تاریخی و فرهنگی این سرزمین کهن و جهانی است. تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است. این منطقه در مسیر شاهراه های باستانی قرار داشته است و جزء سرزمین‌های دوردست مادها به شمار می‌رود. مورخان یونانی این شهر کهن را در دوران هخامنشیان و یا حتی پیش از آن ایساتیس خوانده‌اند که پس از اینکه مردم ایران به دین اسلام گرویدند به این شهر کهن لقب دارالعباده دادند. یزد یعنی آفريننده خوبی ها، پاكی ها و شهر خدا. تاریخ این شهر بزرگ به قدری کهن و قدیمی است که برخی از بناهای باستانی این شهر مانند يزد را به ضحاک و اسکندر مقدونی، ميبد را به سليمان پيامبر و ابر کوه را به ابراهيم پيامبر نسبت داده اند.
بدون شک این شهر کهن در دوران هخامنشیان دارای راه های بزرگ و معتبر، راه داری و مراکز پستی و چاپاری بوده است. به همین علت شهر یزد در طول تاریخ از گذرگاه های مهم در دوره های مختلف تاریخی محسوب می شده است. این شهر کهن در طول تاریخ حکومت های بسیاری را به خود دیده و از آنجایی که همیشه در گذشته به دلیل موقعیت جغرافیای یزد خود از بلایای طبیعی و جنگ مصون می ماند تاریخ نویسان از آن به عنوان امن ترین شهر ایران یاد کرده اند و از این رو اهمیت فراوانی داشته است. وسعت و تاریخ و اهمیت این شهر کهن به اندازه ای است سفرنامه معروفی چون سفرنامه مارکوپولو بیانگر این مهم است که از دیرباز مسافران به این شهر کهن توجه ویژه ای داشته اند.
اولین شهر ثبت شده جهانی ایران
یزد میراث فرهنگی و تاریخی ایران و جهان
یزد زیباترین و اولین شهر خشتی دنیا و دومین شهر تاریخی زنده دنیا پس از ونیز است. همین دو ویژگی کافیست تا مردم ایران بدانند که کشوری به وسعت تاریخ جهان دارند. کهن دیاری که هر خشت و ریگ و کوچه های سنگ فرش شده آن می تواند تاریخ را به رخ جهانیان بکشاند که با مشاهده یزد این میراث فرهنگی و تاریخی ایران می توان تاریخ جهان را به نظاره نشست. این شهر که به مناره ها و زیبایی معماری خاص کویر معروف است برترین جاذبه های گردشگری، تاریخی و فرهنگی را در خود گنجانده است که تک تک این جاذبه ها به تنهایی جاذبه ای رویایی برای بازدیدکنندگان و علاقه مندان به میراث فرهنگی و تاریخی ایران و جهان است.
شهر یزد با داشتن جاذبه های زیبا و کم نظیر و منحصر به فردش باعث شده که سالانه تعداد زیادی از مسافران و گردشگران به سوی این شهر کهن روانه شوند. طبیعت چند گونه و متفاوت و ویژگی های متنوع این شهر نیز یکی دیگر از جاذبه های دیدنی شهر یزد است که باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی زیادی شده است.
از یک طرف شنزار و بیابان و ماسه های روان و از طرف دیگر ارتفاعات زیبای شیرکوه و مناطق ییلاقی سرسبز، غارها، حيات وحش و شكارگاه ها، چشمه سارها، دره ها و دامنه های آن و گوناگونی آب و هوا از خصوصیات جالب توجه و جلوه های جذاب طبیعت یزد برای تفریح و بهره مندی از آن است که برخی از این مکان ها و جاذبه ها از تفرجگاه های اصلی و مهم شهر یزد هستند. با اینکه سرزمین کویری بوده و از منابع طبیعی محدودی برخوردار است ولی حقیقتا که شهر یزد نمونه ای مثال زدنی برای استفاده هوشمندانه از منابع طبیعی محدود در این منطقه برای زندگی و بقا در این منطقه کویری است.
میراث فرهنگی و تاریخی ایران
اقلیم و جغرافیای یزد؛ رشد کنار کویر
در میان رشته کوه های شیرکوه و خرانق دشتی وسیع به نام دشت یزد وجود دارد. اوج آبادانی این دشت گسترده از سده هشتم هجری به بعد بوده که اتابکان یزد نقشی اساسی در آبادانی داشته اند و از مهم ترین عوامل پیشرفت این سرزمین کهن در سده های گذشته محسوب می شوند. نام یزد لاجرم با کویر پیوند خورده است. این شهر با قرار گرفتن در مرکز فلات ایران که از یک سو به کویرهای بزرگ لوت و دشت کویر تا دریاچه نمک قم و کویر نمک هرات ختم می شود و از سوی دیگر کویر نمک ابر کوه و باتلاق گاوخونی این منطقه را در برگرفته اند و همچنین دور بودن از دریا و رطوبت کم و بارش اندک و تبخیر شدید همه و همه دست در دست هم داده اند تا سرزمین یزد را به خشک ترین منطقه ایران تبدیل سازد.
ویژگی های آب و هوایی شهر یزد
یزد شهری با اقلیم گرم و خشک بیابانی است. از ویژگی های آب و هوایی این منطقه می توان به نوسانات و تغییرات بالای دما در تابستان و زمستان و حتی در شب و روز اشاره نمود. همین عوامل باعث شده که شهر یزد در طول سال تقریبا دارای دو فصل باشد: فصل بلند گرما که از اسفند تا مهر است و فصل کوتاه سرما که از آبان تا اواخر بهمن ادامه دارد.
به دلیل این موقعیت جغرافیای یزد و کویری بودن این دیار کهن اگر از افرادی که به این شهر باستانی سفر کرده اند بپرسید که با رنگی این شهر جهانی را توصیف کنند بی درنگ نام نخودی را به زبان می آورند. این رنگ نخودی که در و دیوار این شهر دیرینه را در بر گرفته، برگرفته از اقلیم خشک و کویری آن منطقه است. مردم این منطقه با هوش و ذکاوت آب را در این دیار از طریق سیستم پیچیده قنات که در زیر زمین توسعه یافته تامین و به هر سویی از شهر کشاندند.
وگرنه اگر مردمان این دیار دیرینه با محیط خود خو نمی گرفتند و هم زیستی نداشتند چطور می توانستند در چنین محیط کم ¬آبی دوام بیاورند چه برسد به بقا و زندگی. حال نه اینکه این مردمان سالهاست که در حاشیه فلات مرکزی ایران جا خوش کرده¬اند و در این شهر کهن زندگی می کنند، بلکه آبادی باشکوهی را بنا نهاده ¬اند که امروزه آوازه¬ای جهانی دارد.
