در جهان امروز دومین علت اصلی مرگ و میر در کودکان مرگ ناشی از تومور است. سرطان کودکان در سنین زیر 15 سال اتفاق می افتد و در سنین نوجوانی و کودکی بیشتر از نوزادان است.
شایع ترین نوع سرطان کودکان سرطان لنفوم و سرطان خون است. شانس تشخیص و درمان این بیماری در کودکان بیشتر و سریعتر است. سرطان یک بیماری چند عاملی است و عوامل محیطی و فیزیکی، ژنتیکی و ارثی در ابتلا به سرطان دخیل هستند. ژنتیک حدود 5 تا 15 درصد و علل محیطی 5 تا 10 درصد در بروز سرطان موثرند و حدود 75 تا 90 درصد سرطان کودکان به دلایل نامشخص بروز می کنند.
از آنجا که انواع مختلف ژن ها در بروز سرطان نقش دارند تغییرات ژنتیکی والدین و جهش ژنی را می توان از مهمترین عوامل بروز سرطان در کودکان دانست. جهش سلولهای خونی که قبل از تولد کودک به وجود می‌آید، به همراه عفونت‌هایی که تعداد زیادی از کودکان را به خود دچار می‌کند میتواند از عوامل بروز بیماری سرطان کودکان باشد.
تشخیص سرطان در کودک
سرطان ارثی است یا اکتسابی ؟
عواملی همچون دود سیگار، اشعه های زیانبار، یونیزان و پرتوهای بسیار قوی، مواد شیمیایی، موادغذایی صنعتی و … نقش مهمی در ایجاد سرطان کودکان دارند. این عوامل زمانی خطرناک تر است که کودک سابقه ژنتیکی و خانوادگی در زمینه سرطان داشته باشد. البته منظور از خانواده، خانواده نسبی است و ژن می تواند از ده ها سال پیش به فردی در حال حاضر برسد. به عبارتی فاکتورهایی در بدن کودک وجود دارد که می تواند مانع رشد سلول های سرطانی می‌شود و این فاکتورها بنا به دلایلی در بعضی کودکان ضعیف، وجود ندارند.
حال آنکه برخی از عوامل ژنتیکی در کنترل رشد این سلول نقش دارند. این عوامل ژنتیکی ممکن است ظرف چند روز خودشان را نشان ندهند. یا از نظر ژنتیکی اشکال داشته باشند. بنابراین کودکان، چه آنها که سابقه ژنتیکی ابتلا به سرطان را دارند و چه آنها که ندارند باید از فاکتورهای خطرساز محیطی و آسیب رسان دوری کنند. زیرا تاثیر این عوامل در کودکانی که زمینه ابتلا به سرطان را دارند، بسیار بیشتر خواهد بود.
استعمال سیگار توسط مادر در دوران بارداری یا مصرف داروهای خاص و اشعه های زیانبار و یونیزان و پرتوهای بسیار قوی، مواد شیمیایی، موادغذایی صنعتی و … از جمله عوامل شیمیایی و محیطی موثر در سرطان هستند.
متاسفانه آمار دقیقی از میزان شیوع سرطان اطفال در ایران نداریم اما پروتکل درمانی در ایران به روز و مطابق با کشورهای پیشرفته دنیاست. از نظر پیشرفت های علمی، روش های درمانی و نوع داروها هم هیچ فاصله ای نیست. از نظر مطالعات، روش های تحقیقی، کنگره های علمی و … نیز از جمله کشورهای به روز هستیم. بنابراین تفاوت زیادی بین روش های درمانی در ایران و نتایج حاصل از آن با کشورهای پیشرفته وجود ندارد.
تشخیص سرطان در کودک :
آنچه که درمورد سرطان کودکان خیلی مهم است، تشخیص زود هنگام بیماری است. به همین دلیل به والدین و خانواده‌ها توصیه می‌شود به محض اینکه به علامتی در کودک مشکوک شدند هر چه سریعتر او را نزد پزشک ببرند تا بررسی‌های لازم در خصوص وی انجام شود.
چگونه نشانه های سرطان را تشخیص دهیم ؟
به عبارتی کودک دچار عوارضی می‌شود که والدین باید نسبت به آنها بسیار حساس باشند. اولین نشانه ها معمولا به صورت سردرد، تهوع و استفراغ، اختلال در بینایی و عدم تعادل بروز می کنند. به طورمثال اگر توده سرطانی در استخوان وجود داشته باشد با تب، تورم عضو بیمار، محدودیت در حرکت، شکستگی در در بدن و … بروز می کند. علایم سرطان ممکن است در ناحیه چشم، تنها با یک برق‌زدگی در تاریکی مانند برق زدن چشم گربه یا اختلال در بینایی، برافروختگی چشم، قرمزی چشم و … نشان می‌دهد.
تب مکرر، عفونت‌های پی‌درپی و کم‌خونی نیز از علایمی هستند که توسط پزشک به عنوان نشانه های سرطان تشخیص داده شده اند. با توجه به شباهت برخی علائم سرطان کودکان با دیگر بیماری های شایع کودکان، ممکن است برخی پزشکان نتوانند تشخیص درستی داشته باشند. ضمن این که داشتن یک یا چند علامت از علائم فوق، الزاماً به معنی ابتلای کودک یا نوجوان به سرطان نیست. آنچه مهم است، زمان است که نباید از دست داد.
درمان سرطان کودکان :
سرطان کودک بسیار ناخوشایند است، او نمیتواند به تنهایی با بیماری مقابله کند. تفاوت های سرطان کودکان با بزرگسالان، در روش های درمانی و حمایت های ملی و مردمی است. طی دهه های اخیر پیشرفت های درمانی سبب شده است که بهبودی کودکان مبتلا به سرطان ۸۰ درصد افزایش پیدا کند و آن ها را به حیات بازگرداند. بیشتر انواع سرطان ها در حال حاضر درمان یا کنترل می شوند و این امکان را به کودکان می دهند که زندگی بهتری داشته باشند.
شیمی درمانی برای کودکان
شیمی درمانی در حقیقت، درمان سرطان به وسیله داروها است که شایع ترین شیوه درمان برای سرطان است. گروه های مختلفی از داروهای شیمیایی و در اندازه های متفاوت برای مبارزه با سلولهای سرطانی مورد استفاده قرار می گیرند. شیمی درمانی، رشد و تکثیر سلول های سرطانی را متوقف می کند. داروها بسته به نوع سرطان متفاوت اند و یا ترکیب متفاوتی از آنها مورد استفاده قرار می گیرد. شیمی درمانی می تواند به تنهایی یا در کنار سایر روش های درمان، مانند پرتودرمانی یا جراحی استفاده شود.
این روش درمان بیشترین تاثیر را در درمان سرطان دارد اما اینکه قابل توجه است که مصرف داروهای شیمیایی متوجه تمام بدن می شود. دارویی که باید سلول سرطانس را ازبین ببرد می تواند کل بدن را درگیرکند و از این رو عوارض جانبی زیادی خواهد داشت. والدین باید با تاثیر این داروها و عوارض جانبی آن به خوبی آشنایی داشته باشند. شیمی درمانی در اشکال گوناگون تجویز می شود از جمله قرص، آمپول وریدی یا عضلانی، تزریق موضعی یا تزریق در حفره سرطانی.
چند توصیه به والدین کودکان سرطانی :
کودکان مبتلا به سرطان از نظر سیستم ایمنی ضعیف هستند بنابراین اگر فردی آنها را در آغوش بگیرد یا ببوسد به راحتی ویروس‌ها و باکتری‌هایی را که با خود دارد به کودک منتقل می‌کند. این است که ملاقات این قبیل کودکان باید محدود باشد و به ملاقات کنندگان و خانواده‌ها هم توصیه می‌شود از بوسیدن کودکان سرطانی جدا خودداری کنند.
بسته به اینکه کودک بیمار شما چندساله است، واکنش متفاوتی دربرابر بیماری خود دارد. بهتر است درباره بیماری با او صادق باشید و اطلاعات کافی را به او بدهید. کودک در زمان بیماری حس می کند چیزی تغییر کرده و اشتباه است. زمانیکه از بیماری خود آگاه می شود ممکن است احساس تنهایی و اضطراب کند. شاید احساس خیانت یا بی اعتمادی به دیگران کند و نتواند درباره آن با شما صحبت کند.
