زخم های پا یک عارضه رایج در دیابت کنترل نشده هستند، که در اثر تجزیه بافت پوست و در معرض آسیب قرار گرفتن لایه های زیرین آن ایجاد می گردند. زخم پای دیابتی معمولا در زیر انگشت بزرگ و پاشنه پا ایجاد می شود. این زخم ها می توانند به استخوان پا نیز اثر بگذارند. تمام افراد مبتلا به دیابت در معرض ابتلا به زخم پای دیابتی یا درد پا هستند، اما مراقب درست از پاها می تواند از این مسئله جلوگیری کند. درمان های زخم پای دیابتی و درد پا، بسته به علل ایجاد آن متفاوت هستند. درد و ناراحتی پا را حتما با پزشک خود در میان بگذارید تا مطمئن شوید که مشکل جدی ندارید، زیرا که زخم های عفونی می توانند منجر به قطع عضو شوند.
تشخیص و علائم زخم پای دیابتی
یکی از اولین نشانه های زخم پا، ترشح مایع از کف پا می باشد، که ممکن است جوراب ها را لک کرده و یا به کف کفش نشت پیدا کند. تورم غیر معمول، سوزش و ناراحتی، قرمزی و تراوش بو از یک یا هر دو پا از نشانه های اولیه زخم پای دیابتی هستند.
یکی از علائم جدی و قابل رویت در زخم پا، ایجاد بافت های سیاه رنگ در اطراف زخم می باشد. که این مسئله به دلیل عدم گردش خون سالم در اطراف ناحیه زخم به وجود می آید. همچنین ممکن است قانقاریا (خوردگی پوست) کلی یا جزئی، به دلیل مرگ ناشی از عفونت بافت پوست، در اطراف زخم ظاهر شود. که در این حالت احتمال دارد علائمی چون ترشح های بدبو، درد و بی حسی بروز کند.
نشانه های زخم پا دیابتی همیشه آشکار نیستند، گاهی اوقات از وجود زخم های پا تا زمانی که زخم عفونی نشده باشد، مطلع نمی شوید. هر زمان تغییر رنگ در پوست خود مشاهده کردید، به خصوص بافت هایی که سیاه شده اند، و یا احساس هرگونه دردی در اطراف ناحیه زخم داشتید، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید.
پزشک شما احتمالا بحرانی بودن وضعیت زخم ها را بر اساس معیارهای زیر، از درجه 0 تا 3 مشخص خواهد کرد:
0: بدون زخم پا، اما در معرض خطر
1: وجود زخم پا، اما بدون عفونت
2: زخم پا عمیق، آشکار شدن مفاصل و تاندون ها
3: زخم های وسیع و یا زخم های چرکی و عفونی
علل ایجاد زخم پای دیابتی یا درد پا:
زخم های دیابتی معمولا به دلایل زیر بروز می کنند:
- گردش خون ضعیف
- قند خون بالا (هایپرگلیسمی)
- آسیب عصبی
- زخمی شدن یا آسیب دیدن پا
گردش خون ضعیف نوعی بیماری عروقی محسوب می شود، که در آن خون به طور موثر در پاهای شما جریان نمی یابد. همچنین گردش خون ضعیف، می تواند موجب سخت تر شدن درمان زخم های پای شما گردد.
سطح بالای قند خون می تواند سرعت روند بهبود زخم های عفونی پا را کاهش دهد، بنابراین مدیریت قند خون مسئله ای حیاتی محسوب می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 زمان بیشتری را صرف مقابله و از بین بردن عفونت و جلوگیری از انتشار زخم پا می کنند.
آسیب های عصبی اثرات طولانی مدت دارند، و می توانند باعث از بین رفتن حس در پاها شوند. عصب های آسیب دیده در ابتدا با احساس گز گز و درد و ضعف بروز می کنند. در آسیب های عصبی، حساسیت پاها نسبت به درد کاهش می یابد، و در نتیجه جراحت های کوچک می توانند به زخم های دردناک تبدیل شوند.
گاهی اوقات زخم های پا را می توان از ترشح در مناطق آسیب دیده تشخیص داد، زیرا که توده های جدی و قابل توجه الزاما همیشه دردناک نیستند.
خشکی پوست در دیابت بسیار شایع است. به همین دلیل ممکن است پاهای شما در معرض ترک خوردن قرار بگیرند، که در نتیجه احتمال زخم، تاول و خونریزی از آن ها به وجود می آید.
عوامل خطرساز در زخم پای دیابتی
تمام افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر ابتلا به زخم پای دیابتی هستند، که می توانند دلایل متفاوتی داشته باشند. برخی از عواملی که بروز زخم پا را افزایش می دهند عبارتند از:
- کفش های بی کیفیت یا در اندازه های نامناسب
- عدم رعایت بهداشت (عدم شستشوی منظم و کامل پاها)
- اصلاح نامناسب ناخن های پا
- مصرف الکل
- بیماری چشمی دیابتی
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- چاقی
- مصرف دخانیات (مانع گردش خون)
زخم پای دیابتی در مردان مسن بیشتر بروز می کند.
درمان زخم پای دیابتی
فشار وارد شده در اثر راه رفتن، می تواند باعث وخیم تر شدن عفونت ها و گسترش زخم ها شود. در افرادی که دارای اضافه وزن هستند، فشار اضافی می تواند باعث درد های مداوم در پاها شود. برای محافظت از پاها در برابر اینگونه فشارها و آسیب ها؛ پزشک شما ممکن است راهکارهایی را پیشنهاد دهد، از قبیل:
- کفش های دیابتی
- گچ گرفتن پا
- رژیم غذایی دیابتی
- جوراب دیابتی
- زیره کفش مناسب برای جلوگیری از پینه و تاول پا
پزشکان می توانند با حذف بافت های آسیب دیده پوست و اشیا خارجی، همچنین حذف سلول های مرده پوست و چرک و عفونت زخم پای دیابتی را از بین ببرند.
عفونی شدن زخم یک عارضه جدی و بغرنج در زخم پای دیابتی محسوب می شود و نیاز به درمان فوری دارد. همه عفونت ها به یک شیوه درمان نمی شوند. با ارسال بافت اطراف زخم به یک آزمایشگاه، مشخص می شود کدام یک از آنتی بیوتیک ها به درمان زخم ها کمک خواهند کرد. اگر پزشک شما در تشخیص به یک نوع عفونت جدی مشکوک باشد، ممکن است تصویربرداری به وسیله اشعه ایکس را برای یافتن علائم عفونت استخوانی تجویز کند.
جلوگیری از بروز عفونت در زخم پای دیابتی با روش های زیر:
- شستن پاها
- ضدعفونی کردن پوست اطراف زخم
- خشک نگه داشتن زخم، با تعویض مرتب و منظم پانسمان
- درمان های آنزیمی
- پمادها و مرهم هایی حاوی آلژینات کلسیم، جهت جلوگیری از رشد باکتری ها
درمان های دارویی
پزشک شما، در صورت گسترش عفونت ها حتی بعد از پیشگیری و درمان های ضد فشار، ممکن است آنتی بیوتیک یا داروهای ضد انعقاد و انسداد را برای درمان زخم پای دیابتی تجویز کند. بسیاری از این آنتی بیوتیک ها به استافیلوکوک اورئوس، باکتری هایی که به عنوان عوامل ایجاد عفونت های استاف شناخته می شوند، یا بی همولایتیک استرپتوکوکوس كه معمولا در روده شما یافت می شود، حمله می كنند.
فراموش نکنید که باید در مورد سایر شرایط سلامتی خود نیز با پزشک تان صحبت کنید، زیرا که شما در معرض افزایش خطر ایجاد عفونت ها از طریق باکتری های مضر هستید، نظیر HIV و مشکلات کبدی.
درمان های موضعی
درمان های موضعی که در بهبود زخم پای دیابتی نقش دارند، عبارتند از:
- پانسمان هایی حاوی نقره، مانند پماد سیلور سولفاديازين
- ژل های آنتی سپتیک (پلي هگزا متيل بياگونيد) (PHMB)، مانند ژل پانسمان هیدروکلین پلاس (تندروت پلاس) Hydro Clean plus
- پانسمان هایی حاوی ید، مانند پماد آیدوزورب که شامل کادکسوروم ید می باشد، یا بتادین (پودیدون ید)
- پماد یا ژل عسل پزشکی
روش های جراحی
پزشک شما ممکن است استفاده از روش های جراحی را برای درمان زخم پای شما توصیه کند. یک پزشک جراح می تواند با اصلاح استخوان بندی پای شما یا درمان ناهنجاری های پا، مانند میخچه و انحراف شست پا، به کاهش فشار در ناحیه زخم پای شما کمک کند.
احتمال اینکه زخم پای شما احتیاج به جراحی داشته باشد، کم است. اما اگر درمان های دیگر نتوانند به بهبود زخم پای شما کمک کنند و عفونت در حال گسترش باشد، جراحی می تواند مانع وخیم تر شدن زخم ها یا قطع عضو شود.
پیشگیری از بروز زخم پای دیابتی
مراقبت های پیشگیری کننده بسیار حیاتی و مهم هستند. گلوکز خون خود را به طور دقیق کنترل کنید، زیرا هنگامی که قند خون شما پایدار است، احتمال ابتلا به عوارض دیابتی کم می شود. همچنین شما می توانید از توصیه های زیر برای جلوگیری از مشکلات دیابتی پا کمک بگیرید:
- پاهای خود را هر روز بشویید.
- ناخن های پای خود را مرتب اصلاح کنید، ولی خیلی کوتاه نکنید.
- پای خود را خشک و مرطوب نگه دارید.
- جوراب خود را مرتب عوض کنید.
- برای از بین بردن پینه و تاول ها به پزشک مراجعه کنید.
- کفش مناسب و اندازه پای خود را بپوشید.
احتمال بازگشت زخم های پا پس از درمان وجود دارد. اگر ناحیه ی زخم دوباره تحریک شود، ممکن است بافت های اسکار دوباره عفونی شوند. بنابراین احتمال دارد که پزشک به شما توصیه کند، برای جلوگیری از بازگشت زخم ها، از کفش های دیابتی استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
اگر شما لکه های گوشتی سیاه رنگی را در اطراف ناحیه ای از پاهای خود که بی حس شده اند مشاهده کردید، باید سریعا برای تشخیص زخم های عفونی پا به پزشک مراجعه کنید. اگر به دنبال درمان نروید، ممکن است زخم آبسه کرده، و در مناطقی دیگر از کف و ساق پا گسترش پیدا کنند. که در این مرحله، درمان از طریق جراحی، قطع عضو، و یا جایگزینی پوست های از دست رفته با پوست مصنوعی ممکن است انجام بگیرد.
سخن پایانی
زخم پای دیابتی در مراحل اولیه به راحتی درمان می شود. اگر یک زخم کوچک روی پای خود مشاهده کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید. در چنین مواقعی، صبر کردن ممکن است موجب عفونی شدن زخم ها شود. عفونت های غیر قابل درمان، ممکن است موجب قطع عضو شوند.
در حالی که به درمان زخم پای خود می پردازید، از پاهای خود مراقب کرده و برنامه درمان را با دقت دنبال کنید. درمان زخم پای دیابتی ممکن است چندین هفته به طول بیانجامد. اگر قند خون بالا باشد، و یا فشار ثابت روی زخم ها ایجاد شود، درمان زخم پای دیابتی طولانی تر می شود. باقی ماندن در رژیم غذایی خاص دیابتی و نگهداری از زخم ها در برابر فشار، از موثرترین راه ها در درمان زخم پای دیابتی می باشند. هنگامی که زخم های شما التیام می یابند، مراقبت های پیشگیرانه ثابت و سخت، در جلوگیری از بازگشت زخم ها به شما کمک خواهد کرد.
