برای تشخیص ویروس جدید کرونا (۲-SARS-CoV) که عفونت تنفسی کروناویروس ۲۰۱۹ (COVID-۱۹) را ایجاد میکند از یک روش آزمایشگاهی رایج استفاده می‌شود که برای تشخیص ویروس‌هایی مثل ایدز یا سارس استفاده می‌شده است.
پژوهشگران چینی در نیمه اول ژانویه فرمول ژنتیکی ویروس جدید کرونا را مشخص کردند و در اختیار همگان قرار دادند. برای تشخیص ویروس جدید کرونا، فرمول ژنتیکی آن با آنچه دانشمندان چینی مشخص کردند سنجیده می‌شود تا روشن شود آیا فرد به ویروس جدید کرونا آلوده شده یا نه.
برای آزمایش از گلو یا بینی فرد مشکوک به ابتلا نمونه برداشته شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. گاهی هم نمونه خلط یا ترشحات فرد مشکوک هم به همراه نمونه خون به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. نمونه معمولا از کسانی گرفته می‌شود که تب، تنگی نفس و سرفه دارند.
برای تشخیص آزمایشگاهی ویروس جدید کرونا از روشی استفاده می‌شود به نام واکنش زنجیره‌ای پلی مراز کمی (quantitative polymerase chain reaction) با استفاده از آنزیمی به نام نسخه‌بردار معکوس (Reverse transcriptase). واکنش زنجیره‌ای کمی یا “همزمان” این مزیت را دارد که علاوه بر تشخیص ویروس، از روی تعداد ژنوم می‌توان تعداد ویروس را هم در نمونه آزمایش شده تعیین کرد.
آنزیم نسخه‌بردار معکوس از بخشی از ژنوم ویروس که تک‌رشته‌ای است (RNA) نسخه‌برداری میکند و بعد از روی آن یک نسخه دورشته‌ای مکمل (ِDNA) ساخته می‌شود. این محتوای ژنتیکی با استفاده از واکنش زنجیره‌ای تکثیر می‌شود و بعد با نور فلورسانس و روشی موسوم به ‘در لحظه’ (Real-time) یا کیفی مقدار و نوع ماده ژنتیکی ویروس مشخص می‌شود.
حتما بخوانید: پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا
مراحل آزمایش تشخیص کرونا
این آزمایش در دو مرحله اصلی انجام می‌شود، تشخیص اولیه و تائید تشخیص؛ در مجموع سه آزمایش انجام می‌شود که هر آزمایش در واقع بررسی و اندازه‌گیری یک توالی ژنتیکی ویروس است.
در دو دهه اخیر سه نوع ویروس کرونا شیوع جهانی یا منطقه‌ای داشتند، سارس (سندروم شدید و حاد تنفسی)، مرس (سندروم تنفسی خاورمیانه) و بیماری جدید موسوم به OVID-۱۹ .C
ویروس عامل این بیماری اکنون سارس-کرونا-دو (۲-SARS-CoV) نام گرفته و ۸۲ درصد با ویروس سارس (SARS-CoV) شباهت ژنتیکی دارد.
برای تشخیص این ویروس جدید ابتدا تست برای شناسایی ویروس خانواده کرونا انجام می‌شود، بعد نتیجه با آزمایشی دیگر تائید می‌شود و اگر هر دو تست مثبت بود با تست سوم نوع ویروس کرونا (سارس، مرس یا سارس _ کو-۱۹) مشخص می‌شود.
به گفته کیانوش جهانپور، رئیس کمیته اطلاع رسانی قرارگاه مقابله با کروناویروس وزارت بهداشت، “سه مرحله تست برای تشخیص ویروس کرونا داریم که مرحله آخر تست تشخیصی ویروس کرونا ۲۰۱۹ است و کیت‌های آن با همکاری سازمان جهانی بهداشت به میزان مورد نیاز به ایران ارسال شده است که عمدتا آلمانی هستند.”
در ایران جواب آزمایش بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد. در بریتانیا جواب این آزمایش همان روز آماده می‌شود، در آمریکا هم تقریبا یک روز طول می‌کشد.
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت ایران می‌گوید “به طور خاص برای بیماری کرونا ویروس دو نوبت تست پی‌سی‌آر به فاصله ۲۴ ساعت انجام می‌دهیم. اگر هر دو تست منفی باشد به این معنی است که فرد دچار این نوع بیماری نیست و میتواند ترخیص شود ولی همچنان تحت مراقبت قرار دارد.”
تشخیص کرونا در کشور های دیگر
در کشورهای مختلف دنیا از جمله آمریکا نقص یا ناکارآمدی این تست گزارش شده در حالی که تشخیص آزمایشگاهی با روش واکنش زنجیره‌ای دقت بالایی دارد. به هر حال جواب بعضی آزمایش‌ها قطعی نبوده اما پزشکان با در نظر گرفتن علائم بالینی یا آزمایش‌های دیگر مثل عکس از ریه ممکن است به تشخیص برسند.
به جز نقص تولید دلایل دیگری هم باعث غلط شدن جواب آزمایش می‌شوند. اینکه نمونه‌برداری از گلو یا بینی به درستی انجام نشود که اگر این کار برای بیمار ناخوشایند باشد احتمالش بیشتر می‌شود. عامل بعدی مدتی است که برای انتقال نمونه به آزمایشگاه طول می‌کشد و اگر بیش از چند ساعت طول بکشد نمونه‌ها بی‌استفاده می‌شوند از این رو انتقال سریع نمونه نقش مهمی در تشخیص درست دارد.
عامل دیگر، آزمایشگاه و نیروی آموزش دیده و مجرب است. برای چنین تشخیصی، میزان تجهیز آزمایشگاه و مهارت کارکنان نقش مهمی در جواب درست دارد. در تمام مراحل نمونه‌برداری، انتقال یا آزمایش، آلوده شدن نمونه جواب آزمایش را مختل میکند.
برای تشخیص ویروس کرونا آزمایش‌های سرم‌شناسی هم وجود دارند که پادتن‌های ضدویروس را در خون اندازه می‌گیرند. این نوع آزمایش ابتلای قبلی به ویروس کرونا را نشان می‌دهد و برای تشخیص سریع بیماری احتمالی فعلی استفاده نمی‌شود.
تقریبا در تمام کشورها آزمایش ویروس کرونا در آزمایشگاه مرجع یا ملی انجام می‌شوند و امکان آن در تمام آزمایشگاه‌های تشخیص طبی وجود ندارد.
ویروس کرونا با بدن چه میکند؟
علایم بیماری اغلب خفیف است
مرکز مراقبت و پیشگیری بیماری‌های چین بیش از ۴۴ هزار مورد ابتلای تایید شده را بررسی کرده است و نتایج را در قالب گزارشی منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش:
- علایم بیماری در ۸۱ درصد خفیف است.
- ۱۴ درصد به علایم سخت مبتلا می‌شوند.
- در ۵ درصد نیز وضع بیمار رو به وخامت می‌گذارد.
برخلاف گزارش‌های اولیه که نشان می‌داد مردها بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند، این گزارش نشان می‌دهد که تفاوتی بین زنان و مردان وجود ندارد.
تب و حمله به ریه از علایم ویروس کرونا
این ویروس که (SARS-CoV-۲) نام دارد به جای درگیر کردن بینی باعث عفونت بافت‌های نرم و مجاری تنفسی در اعماق ریه‌ها می‌شود. تب، خستگی و سرفه خشک متداول ترین علایم در بین بیمارانی است که در بیمارستان بستری شده‌اند.
اما تیم‌های پزشکی مستقر در بیمارستان ژونگنان دانشگاه ووهان و بیمارستان جینینتان در ووهان می‌گویند که همه این علایم در همه بیماران دیده نمی‌شود.
از علائم دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ۳۱ درصد تنگی نفس داشتند.
- ۱۱ درصد بدن‌درد داشتند.
- ۹ درصد دچار گیجی بودند.
- ۸ درصد سردرد داشتند.
- ۵ درصد گلودرد داشتند.
این بیماری میتواند به سینه‌پهلو – التهاب ریه‌ها و آب‌گرفتگی کیسه‌های هوا – تبدیل شود و در نهایت باعث نارسایی ریوی شود، اما این گزارش صرفا شامل مواردی می‌شود که بیمار به خاطر شدت بیماری در بیمارستان بستری شده است. خیلی از موارد خفیف این بیماری کشف‌نشده باقی می‌مانند.
اولین مرگ و میر کرونا
بر اساس مقاله‌ای که در مجله پزشکی لنست منتشر شده است، دو بیمار اولی که در بیمارستان جینینتان فوت کردند ظاهرا در سلامت کامل بودند، اما سال‌ها بود که سیگار می‌کشیدند و به همین خاطر ریه‌های ضعیفی داشتند. بیمار اول مردی ۶۱ ساله بود که هنگام ورود به بیمارستان شدیدا سینه‌پهلو کرده بود.
او مشکلات حاد تنفسی داشت، یعنی ریه‌هایش نمی‌توانستند به اندازه‌ای که برای زنده ماندن لازم است اکسیژن به بدنش برسانند. عاقبت دستگاه تنفس مصنوعی نیز کفایت نکرد و قلبش به خاطر نارسایی ریوی از کار افتاد.
او ۱۱ روز بعد از بستری شدن درگذشت. بیمار دوم هم که مردی ۶۹ ساله بود از مشکلات حاد تنفسی رنج می‌برد. پزشکان سعی کردند که او را با استفاده از یک ریه مصنوعی درمان کنند، ولی این هم افاقه نکرد و نهایتا فشار خونش به شدت پایین آمد و از سینه‌پهلو و شوک عفونی مرد.
احتمال مرگ افراد مسن‌تر بیشتر است
در آمار مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری الگویی واضح دیده می‌شود. به گفته مرکز مراقبت و پیشگیری بیماری‌های چین، کمتر از نیم درصد بیماران زیر ۵۰ سال جان خود را از دست داده‌اند.
اما بعد از آن به سرعت بر تعداد جان باختگان افزوده می‌شود:
- ۱.۳ درصد پنجاه و چند سال داشتند.
- ۳.۶ درصد شصت و چند سال داشتند.
- ۸ درصد هفتاد و چند ساله بودند.
- ۱۵ درصد بالای هشتاد سال داشتند.
البته میزان واقعی مرگ‌ومیر ممکن است بیشتر از این‌ها باشد، چرا که بعضی از بیمارانی که در حال حاضر تحت مداوا قرار دارند شاید در آینده فوت کنند و خیلی از موارد خفیف بیماری نیز هرگز کشف نمی‌شوند و البته آن‌هایی که از قبل بیمار بوده‌اند. آمار مرگ‌ومیر در بین کسانی که مشکل دیگری نداشته‌اند تنها ۰.۹ درصد است.
اما بر این اساس افزایش پیدا میکند:
- ۶ درصد کسانی که فشار خون بالا دارند.
- ۶ درصد کسانی که از مشکلات مزمن ریوی رنج می‌برند، مثل کسانی که سال‌ها سیگار کشیده‌اند.
- ۷ درصد مبتلایان به دیابت
- ۱۱ درصد بیماران قلبی و عروقی
تاثیر استفاده از ماسک بر ویروس کرونا
یکی از صحنه‌هایی که دیدن آن هنگام اپیدمی بیماری‌های ویروسی برایمان آشناست، افرادی است که ماسک به صورت دارند. استفاده از ماسک برای پیشگیری از انتقال ویروس روشی معمول در بسیاری از کشورهاست، از جمله در جریان شیوع اخیر ویروس کورونا در چین.
در نقاط کشورهای مختلف مردم از ماسک صورت هنگام آلودگی هوا هم استفاده می کنند. به عنوان نمونه در سال های گذشته به علت آلودگی شدید هوای دهلی نو، دولت هند هزاران ماسک مجانی از نوع آن ۹۵ ( N95 ) درجه یک در میان کارکنان شهرداری و گروه های آسیب پذیر توزیع کرده است.
این نوع ماسک در ایران هم فروخته و استفاده می شود. سایت “گوگل ترندز” که میزان محبوبیت جست و جوی کلید واژه ها را نشان می دهد، حاکی است که شمار بیشتری از ایرانیان طی روزهای گذشته به دنبال این نوع ماسک بوده اند.
آیا واقعا پوشیدن ماسک در انتقال بیماری تأثیری دارد؟
ویروس شناسان اعتقادی به موثر بودن ماسک در جلوگیری از انتقال ویروس های هوازی ندارند. با این حال شواهدی موجود است که نشان می دهد ماسک صورت می تواند به پیشگیری از انتقال ویروس از دست به دهان کمک کند.
استفاده از ماسک های جراحی برای نخستین بار در قرن ۱۸ میلادی در بیمارستان ها آغاز شد ولی تا سال ۱۹۱۹ و اپیدمی آنفلوآنزای اسپانیایی در میان مردم معمول نبود. دکتر “دیوید کارینگتون” استاد دانشگاه لندن، به بی‌بی‌سی می گوید “استفاده مرتب از ماسک صورت توسط مردم راه موثری برای جلوگیری از انتقال ویروس و باکتری های موجود در هوا نیست.” راه انتقال “بیشتر ویروس‌ها” از هواست. علت موثر نبودن ماسک این است که آنها معمولا شُل هستند، فیلتر هوا ندارند و با پوشیدن آنها، چشم ها همچنان در معرض هوا قرار می گیرند.
البته پوشیدن ماسک میتواند خطر انتقال ویروس از خطر “پخش شدن” از طریق عطسه یا سرفه را کاهش دهد و نوعی محافظت در مقابل انتقال دست به دهان فراهم آورد.
در ادامه
تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ انجام شد، نشان می دهد که افراد حدود ۲۳ بار در ساعت صورت خود را با دست لمس می کنند. به گفته “جاناتان بال” استاد ویروس شناسی مولکولی در دانشگاه ناتینگهام، “در پژوهشی که تحت شرایط کنترل شده در بیمارستان انجام شد، ماسک صورت در جلوگیری از انتقال آنفلوآنزا خوب عمل کرد.”
“هر چند وقتی به تحقیقات مربوط به استفاده از ماسک توسط عموم نگاه کنیم، می بینیم که نتایج متفاوت است. نگهداشتن ماسک روی صورت برای مدت طولانی مشکل است.”
به اعتقاد دکتر “کانر بامفورد” از “موسسه پزشکی تجربی ولکام-ولفسون” رعایت چند اصول ساده بهداشتی بسیار موثرتر است. “پوشاندن دهان هنگام عطسه، شستن دست‌ها و عدم تماس دست شسته نشده با دهان میتواند خطر انتقال ویروس‌های تنفسی را کاهش دهد.”
در وبسایت سازمان خدمات درمانی بریتانیا آمده است ک بهترین راه برای جلوگیری از مبتلا نشدن به بیماری‌های ویروسی مانند آنفلوانزا است:
جلوگیری از مبتلا شدن به ویروس کرونا
- شستن مرتب دست ها با آب گرم و صابون
- عدم تماس دست با چشم ها و بینی تا حد ممکن
- داشتن سبک زندگی سالم
منبع: BBC
