تعارض قوانین از لحاظ لغوی به معنای در عرض یا در برابر و مقابل یکدیگر قرار گرفتن است و در اصطلاح حقوقی یعنی دو قانون طوری هم عرض و برابر یکدیگر قرار بگیرند که امکان اجرای هر دو قانون به صورت همزمان و در آن واحد نباشد. همچنین در مواردی ممکن است تعارض بین دو قانون یا در متن یک قانون یا بین دو قانون که از لحاظ خصوصی و عمومی برابر و یکسان نیستند هم رخ دهد.
بیشتر بخوانید با مقاله نقش باورهای دینی در پیشگیری از جرم
تعارض قوانین چیست؟
تعارض قوانین از جمله موضوعات حائز اهمیت در سطح حقوق بین المل خصوصی می‌باشد و زمانی که یک رابطه حقوق خصوصی به دلیل وجود یک یا چند عامل خارجی با قوانین و مقررات دو یا چند کشور دیگر ارتباط پیدا می‌کند و قوانین حاکم بر آن کشورها در مواجه با آن مسئله یکسان و برابر نباشد تعارض قوانین به وجود می‌آید.حال باید مشخص گردد قانون کدام یک از این کشورها میتواند حاکم و تاثیرگذار بر رابطه حقوقی پیش آمده باشد. دخالت عامل یا عوامل خارجی میتواند از جمله دلایلی برای ایجاد تعارض باشد. شرایط لازم برای تعارض قوانین آن است که قانون کشوری در مواردی بپذیرد که قانون کشوری دیگر را در در کشور خود بطور کامل اجرا کند. در صورتی که قانونگذار ملی فقط و فقط قانون کشور خویش را حاکم و درست بداند، مسأله تعارض قانون پیش نخواهد آمد.
عوامل دخیل در تعارض قوانین
لازم به ذکر است که عامل خارجی شاید به دلیل مال مورد معامله یا یک رویداد حقوقی در خارج یا تنظیم اسناد در کشورهای خارجی وضع گردد و شاید تابعیت خارجی افراد یا اقامت آنها در خارج از کشور بوده باشد. لازم به ذکر است که برخی اوقات یک عامل خارجی دخالت داشته و برهی اوقات چند عامل!
باید توجه داشت که هر اندازه عوامل خارجی زیادتر باشند، مسأله گسترده تر خواهد شد، و حل این تعارض به طبع مشکل تر می گردد.
در ضمن مساله تعارض قوانین در مرحله إعمال و اجرای حق بازگو می گردد و بر داشتن حق (اهلیت تمتع) تاکید دارد؛ مسأله اهلیت تمتع به تابعیت تاکید دارد. پس اگر کسی در روابط بین‌المللی، از تمتع محروم گردد، مسأله تعارض مطرح نمی شود، چون تعارض قوانین وقتی مطرح است که شخصی در زندگی بین المللی حقی دارد و حال هدف مطرح کردن قانون حاکم بر آن حق باشد. مثلا اگر بیگانه ای که دولت متبوع او تعدّد زوجات را در قانون خود ندارد، قادر نخواهد بود در ایران بنابر ماده 1049 قانون مدنی ایران، نمی تواند بیش از یک زوجه اختیار نماید. در این موارد تعارضی ایجاد نمی گردد، چون تعارض وقتی ایجاد می شود که حقی باشد و از بین قوانین متفاوت، قانون صلاحیت‌دار را بخواهیم اعمال کنیم.
