بیماری کم خونی به شرایطی گفته می شود که در آن شما به اندازه کافی گلبول های قرمز سالم برای حمل اکسیژن لازم به بافت های مختلف بدن را ندارید. کم خونی می تواند با احساس ضعف و خستگی همراه باشد.
اشکال مختلفی از کم خونی وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند. کم خونی می تواند به صورت موقت یا طولانی مدت باشد و شدت آن نیز از کم تا زیاد، قابل تغییر است. اگر مشکوک به کم خونی در خود هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. دقت داشته باشید که این می تواند نشانه هشدار دهنده یک بیماری جدی باشد.
درمان کم خونی از مصرف مکمل ها شروع شده و تا انجام اقدامات کامل پزشکی پیش می رود. ممکن است با خوردن یک رژیم سالم غذایی و متنوع، بتوانید برخی از انواع کم خونی را درمان کرده و یا از بروز آن ها جلوگیری نمایید.
انواع کم خونی
- کم خونی آپلاستیک
- نارسایی کمبود آهن
- کم خونی سلولی
- تالاسمی
- کم خونی کمبود ویتامین
همچنین بخوانید: علائم سرطان خون | سرطان خون را بیشتر بشناسیم
علائم بیماری کم خونی
علائم و نشانه های کم خونی، بسته به علت ایجاد آن، متفاوت خواهند بود. اگر کم خونی ناشی از یک بیماری مزمن باشد، این بیماری می تواند پوششی بر کم خونی ایجاد کرده و تنها با آزمایش متوجه آن شوید. به این ترتیب بسته به دلایل ایجاد کم خونی، شما ممکن است علامتی نداشته باشید. اما به طور کلی باید گفت که در صورت بروز هر یک از علائم یا نشانه های زیر، باید به داشتن این مشکل مشکوک شوید:
- خستگی
- ضعف
- زرد یا بیرنگ شدن پوست
- ضربان قلب نامنظم
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- سرد شدن دست و پاها
- سردرد
در ابتدا کم خونی می تواند آن قدر خفیف باشد که متوجه آن نشوید، اما با تشدید این بیماری، علائم آن نیز بدتر شده و شدت می یابند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر احساس خستگی مفرط داشته و علت آن را نمی دانید، حتما به پزشک مراجعه کنید. خستگی می تواند به جز این مشکل، دلایل متعدد دیگری داشته باشد، بنابراین نمی توان یک رابطه خطی مطلق میان خستگی و این بیماری متصور بود.
به علاوه اگر هنگام مراجعه برای اهدای خون، متصدی دریافت خون به شما گفت که تعداد گلبول های قرمز خونتان کمتر از حد لازم است، حتما به پزشک مراجعه نمایید.
همین طور بخوانید: تصفیه خون با کمک رژیم غذایی پاکسازی کننده کبد و کلیه ها
علل ابتلا به بیماری کم خونی
همان طور که گفتیم کم خونی زمانی رخ می دهد که در خون شما به اندازه کافی گلبول قرمز وجود نداشته باشد. این در شرایط زیر امکان رخ دادن، دارد:
- بدن شما به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی کند.
- خونریزی باعث می شود که پیش از جایگزینی تعدادی، گلبول های قرمز بیشتری را از دست بدهید و این توازن در بدن شما برهم بخورد.
- بدن شما گلبول های قرمز خون را از بین می برد.
سلول های قرمز خون، چه کاری انجام می دهند؟
بدن شما سه نوع گلبول خونی ایجاد می کند: گلبول های سفید برای مبارزه با عفونت ها، پلاکت ها برای کمک به لخته شدن خون و گلبول های قرمز برای انتقال اکسیژن در بدن.
گلبول های قرمز حاوی هموگلوبین هستند که پروتئینی غنی از آهن است و رنگ قرمز به خون می بخشد. هموگلوبین ها، سلول های قرمز خون را قادر می سازند تا اکسیژن را از ریه های شما به تمام قسمت های بدن منتقل کرده و دی اکسید کربن را از سایر قسمت های بدن به ریه ها بازگرداند.
بیشتر سلول های خونی، از جمله گلبول های قرمز، به طور منظم در مغز استخوان شما تولید می شوند – ماده ای اسفنجی که در حفره های بسیاری از استخوان های بزرگ یافت می شود. برای تولید هموگلوبین و گلبول های قرمز، به آهن، ویتامین B-12 و فولات نیاز دارید.
علل کم خونی
انواع مختلف کم خونی، دلایل گوناگونی نیز دارند. این دلایل را می توانیم در گروه های زیر جای دهیم:
- نارسایی کمبود آهن: این شایع ترین نوع کم خونی ناشی از کمبود آهن در بدن است. مغز استخوان شما برای ساخت هموگلوبین به آهن احتیاج دارد. بدون آهن کافی، بدن شما نمی تواند هموگلوبین کافی برای گلبول های قرمز تولید کند. این نوع کم خونی، در بسیاری از زنان باردار رخ می دهد. همچنین در صورت بروز خونریزی در مواردی چون خونریزی های شدید قاعدگی، زخم ها، سرطان، استفاده منظم از برخی داروهای تسکین دهنده چون آسپرین و …، نیز بعید نیست که با این نوع کم خونی روبرو شویم.
- کم خونی کمبود ویتامین: علاوه بر آهن، بدن شما به فولات و ویتامین B-12 نیز احتیاج دارد تا گلبول های قرمز خون کافی تولید کنند. رژیم غذایی فاقد این مواد مغذی، به صورت مستقیم باعث کاهش تولید گلبول های قرمز خواهد شد. همچنین برخی از افراد علی رغم این که ویتامین B-12 کافی مصرف می کنند، قادر به جذب این ویتامین نیستند. این می تواند به کم خونی کمبود ویتامین منجر شود و یکی از خطرناک ترین انواع آن است.
- کم خونی التهابی: برخی از بیماری ها چون انواع سرطان ها، ایدز، آرتریب روماتوئید، بیماری های کلیوی و سایر بیماری های التهابی حاد یا مزمن، می توانند در تولید گلبول های قرمز دخالت کنند.
- کم خونی آپلاستیک: این کم خونی نادر، تهدید کننده زندگی است و هنگامی اتفاق می افتد که بدن شما به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی کند. علل کم خونی آپلاستیک را باید به عفونت ها، داروهای خاص، بیماری های خودایمنی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی مرتبط بدانیم.
در ادامه
- کم خونی های مرتبط با بیماری مغز استخوان: انواع بیماری ها مانند سرطان خون و میلوفیبروز، می توانند با تاثیر بر تولید خون در مغز استخوان شما، باعث کم خونی شوند. اثرات این نوع سرطان و اختلالات مانند آن، می توانند از نوع بسیار خفیف و یا کاملا جدی و تهدیدکننده زندگی فرد باشند.
- کم خونی همولیتیک: این گروه از کم خونی ها هنگامی ایجاد می شوند که پیش از آن که مغز استخوان بتواند جایگزین سازی داشته باشد، گلبول های قرمز خون از بین می روند. برخی از بیماری های خونی، باعث از بین رفتن گلبول های قرمز می شوند. ممکن است کم خونی همولیتیک به صورت ارثی به نسل های بعدی انتقال یافته و یا بی ربط به ژنتیک فردی را مبتلا سازد.
- کم خونی سلولی: این وضعیت ارثی و گاهی جدی، یک کم خونی همولیتیک است. این بیماری به دلیل نقص هموگلوبین ها ایجاد شده که سلول های قرمز خون را مجبور می کند که شکل هلال (داسی) غیرطبیعی به خود بگیرند. این سلول های خونی نامنظم زودرس می میرند و در نتیجه کمبود گلبول های قرمز ایجاد می شود.
عوامل خطرساز
این عوامل شما را در معرض خطر کم خونی قرار می دهند و بهتر است که نسبت به آن ها هشیار باشید:
- رژیم غذایی فاقد ویتامین ها و مواد معدنی خاص: یک رژیم غذایی به طور مداوم کم آهن، ویتامین B-12 و فولات، خطر کم خونی شما را افزایش خواهد داد.
- اختلالات روده: ابتلا به اختلال روده ای که در جذب مواد مغذی در روده کوچک شما تاثیر منفی داشته باشد، مانند بیماری کرون یا سلیاک، شما را در معرض کم خونی قرار می دهد.
- قاعدگی: به طور کلی زنانی که در سال های قاعدگی خود به سر می برد، در مقایسه با مردان و زنان یائسه، در خطر بیشتری از فقر آهن قرار می گیرند.
- بارداری: در دوران بارداری نیز فقر آهن، موجب کم خونی خواهد شد و درست به همین دلیل پزشکان اسید فولیک برای مادر باردار تجویز می کنند.
- بیماری های مزمن: اگر مبتلا به سرطان، نارسایی کلیه، دیابت یا بیماری مزمن دیگری باشید، می توانید به سبب آن در معرض کم خونی قرار بگیرید. این شرایط می تواند به کاهش گلبول های قرمز منجر شود.
- سابقه خانوادگی: اگر در خانواده شما سابقه کم خونی ارثی مانند کم خونی داسی شکل وجود داشته باشد، ریسک بیشتری از ابتلا به این بیماری را همراه دارید.
- عوامل دیگر: سابقه برخی عفونت ها، بیماری های خونی و بیماری های خودایمنی، خطر کم خونی را افزایش می دهند.
- سن: به علاوه سن نیز فاکتور مهمی است و افراد بالای 65 سال در معرض کم خونی بیشتری قرار دارند.
حتما بخوانید: 13 نکته که باید قبل از اهدای خون بدانید
عوارض بیماری کم خونی
در صورتی که کم خونی بدون درمان باقی بماند، بسیاری از مشکلات در پی آن خواهند آمد.
- خستگی شدید: کم خونی شدید می تواند چنان شما را دچار خستگی مفرط نماید، که قادر به انجام کارهای روزمره خود نباشید.
- عوارض بارداری: زنان باردار مبتلا به کم خونی فقط فولات، احتمالا عوارضی چون تولد زودرس نوزاد خود را تجربه خواهند کرد.
- مشکلات قلبی: کم خونی می تواند به ضربان قلب بالایا آریتمی و نامنظمی منجر شود. هنگام که شما دچار این مشکل هستید، قلب باید خون بیشتری را پمپاژ کند تا از کمبود اکسیژن رسانی جلوگیری شد و این می تواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی گردد.
- مرگ: در نهایت برخی از کم خونی های ارثی مانند کم خونی داسی شکل، دارای عوارض تهدید کننده زندگی هستند.
پیشگیری
بسیاری از انواع کم خونی قابل پیشگیری نیستند، اما می توانید با خوردن یک رژیم غذایی شامل انواع ویتامین ها و مواد معدنی از کم خونی فقر آهن و کم خونی فقر ویتامین جلوگیری کنید.
- آهن: غذاهای سرشار از آهن شامل گوشت گاو و سایر گوشت ها، لوبیا، عدس، غلات غنی شده از آهن، سبزیجات برگ سبز تیره و میوه های خشک هستند.
- فولات: این ماده مغذی در میوه ها، آب میوه ها، سبزیجات برگ سبز تیره، نخود سبز، لوبیا، بادام زمینی، محصولات غنی شده مانند نان غلات، ماکارونی، برنج و غیره یافت می شود.
- ویتامین B-12: غذاهای سرشار از ویتامین B-12 شامل گوشت، لبنیات، غلاتی غنی شده و سویا هستند.
- ویتامین C: غذاهای سرشار ازویتامین C شامل مرکبات و آبمیوه، فلفل، کلم بروکلی، گوجه فرنگی، خربزه و توت فرنگی هستند. این مواد به جذب آهن نیز کمک می کند.
منبع: mayoclinic
