نتایج مطالعات محققان در حوزه تربیت فرزند نشان می دهد که برای تربیت هرچه بهتر فرزندان و شکل دهی رفتارهای سالم در آنها، بهتر است به جای تمرکز بر خطاها و گوشزد کردن آنها، به روی رفتارهایی که به درستی انجام می دهند متمرکز شده و با تقویت آنها به ثبات هرچه بیشتر اینگونه عملکردهای خوب، کمک کنیم. در ادامه شما را با راهکارهای تشویق فرزندان آشنا می کنیم که با استفاده از رویکرد تقویت مثبت، شوق فرزندان شما را نسبت به انجام رفتارهای خوب افزایش دهد:
راهکارهای تشویق فرزندان برای انجام کارهای خوب
الگو و سرمشق خوبی برایشان باشید
رفتار شخصی خود را راهنمای فرزندتان قرار دهید.فرزندان به رفتارهای شما نگاه می کنند تا سرنخ چگونه رفتار کردن را بیاموزند. عملکردهای شما اهمیت بیشتری نسبت به گفته های شما دارند. بطور مثال اگر دلتان می خواهد فرزندتان در مکالماتش از واژه لطفا استفاده کند بایستی خودتان بطور مرتب ا این کلمه را در کلام شخصیتان بکار ببرید. یا اگر اینطور می پسندید که او آرام و متین صحبت کند، سبک صحبت کردن خودتان هم بایستی همینگونه باشد، نه اینکه فقط از او بخواهید مودب و آرام باشد در حالیکه خود، رفتار بی ملاحظه و پرخاشگرانه داشته و تند خویی کنید.
احساساتتان را با او در میان گذارید و به تشویق فرزندان بپردازید
بیان صادقانه احساس خود نسبت به تاثیراتی که رفتارهای فرزندتان به روی شما می گذارد، این فرصت را به او می دهد که شما را هم احساس و همدل با خود بداند.با ابراز احساسات خود، به شکلی که کلامتان را با “من” آغاز کنید و در ادامه حسی که تجربه می کنید را با او در میان گذارید، به او کمک می کند که بتواند متوجه دیدگاه شما و دلیل لذت بردنتان از عملکردش بشود.
علاوه بر این، حتی ابراز احساسات ناخوشایند شما هم به او کمک می کند تا درک درستی از عملکرد نامناسبش داشته باشد و به خوبی متوجه احساساتی که در شما ایجاد کرده بشود. نه اینکه دچار سوء برداشت شده و به بدفهمی دچار شود و رفتار نادرستش را تکرار کند. بطور مثال به او بگویید که رفتارش شما را آزرده کرده زیرا زمانیکه مشغول صحبت کردن با تلفن بودید، سر وصداهای زیاد او اجازه نداده بتوانید گفتگوی دلخواهتان را داشته باشید.
مچ فرزندتان را به هنگام انجام کارهای خوب بگیرید
هرزمان متوجه رفتاری شایسته از سوی فرزندتان شدید بلافاصله با کلام تحسین آمیز خود به او بازخورد مثبت بدهید. مثلا بگویید ” وای چقدر قشنگ بازی می کنی ، آفرین اینطوری که توپ را در دست می گیری و حرکات بدنت را با آن هماهنگ می کنی، تسلط تو را در طول بازی بیشتر می کند ” . با چنین توصیف و تعریف و تمجیدی که از نحوه عملکردش می کنید او بطور دقیق و کامل در جریان چگونگی رفتارهایش قرار گرفته و نسبت به انجامشان، مشتاق تر می شود. برای هرچه بهتر شدن این فرایند، با خود تمرین کنید که روزانه چند رفتار منفی و چالش برانگیز فرزندتان را هم، به شکل مثبت و با تبدیل کردن آن به تحسینی هیجان انگیز، به رفتاری صحیح مبدل کنید.
بطور مثال به او بگویید خیلی خوب است که برای صبح زود بیدار شدن تلاش می کند اما اینکه نمی تواند همیشه موفق شود به این دلیل است که هرشب سرموقع نمی خوابد . اگر شب هایی که زود می خوابد او را تشویق کرده و صبح که توانست به موقع از خواب بیدار شود به او یادآور شوید که زود خوابیدنش در شب گذشته به او کمک کرده و به همین خاطر تحسینش کنید و در روزهایی که دیر بلند می شود به جای سرزنش و انتقاد او را تشویق کنید که با زود خوابیدن در همان شب، عملکردش را جبران کند و یادآور شوید که چه احساس خوب و رضایتمندی عمیقی در صبح فردا انتظارش را می کشد، او می تواند به هنگام وسوسه شدن برای دیر خوابیدن قویتر عمل کند.
خود را به موقعیت سنی فرزندتان نزدیک کنید
وقتی سعی می کنید خود را در شرایط سنی فرزندتان تصور کرده و از آن جایگاه بخواهید به زندگی نگاه کنید، برایتان ساده تر خواهد بود که احساسات و تفکرات او را درک کنید. با این کارهم به تشویق فرزندان خو کمک می کنید هم به او کمک می کنید که به نظرات شما درباره رفتارهایش، با دقت و درک بیشتری فکر کند.اگر خود را به جای او قرار دهید.دنیاهای شما به هم نزدیک تر شده و بطور خودکار، فرزندتان به آنچه می گویید تمرکز می کند و نیازی نیست برای جلب توجه او، خود را تحت فشار قرار دهید.
شنونده فعالی برایش باشید باعث تشویق فرزندان خود شوید
برای اینکه یک شنونده فعال محسوب شوید، می توانید زمانیکه فرزندتان صحبت می کند با تکان دادن سر خود، نشان دهید که حواستان کاملا به حرف های اوست و در ادامه با تکرار بخشی از صحبت هایش یا بیان درک خود از احساسات او، به شکلی جدی به شکل یک شنونده سراپا گوش، در آیید. بطور مثال زمانیکه او درباره افتادن از پله ها و حس تلخی که تجربه کرده برایتان می گوید، در پایان حرف هایش بگویید خب پس خیلی اذیت شدی زمانیکه افتادی و می توانم حدس بزنم چه خاطره تلخی برایت شده است.
به این تربیب به فرزند خود کمک می کنید که با هر تنش و چالشی در زندگی کنار آمده و در برابر ناکامی ها و پیشامدهای ناخوشایند که می تواند آنها را به سمت رفتارهای غیرمنطقی سوق دهد، رفتاری موجه از خود نشان دهند. آنها به این شکل با خود و احساساتی که تجربه می کنند، راحتی بیشتری حس کرده و خود را محترم شمرده و نسبت به عواطف خود پذیرا و انعطاف پذیر می شوند.
خوش قول باشید
زمانیکه به وعده هایی که به فرزند خود داده اید عمل می کنید و در واقع خوش قول هستید، او یاد می گیرد که به شما اعتماد کرده و احترام به شما، برایش معنا می یابد. او مطمئن می شود که تحت هیچ شرایطی تنهایش نگذاشته و همانطور که وعده کرده اید حامی او خواهید بود. نیازی نمی بیند برای متقاعد کردن شما به انجام آنچه با هم قرارش را گذاشته اید، تقلا بکند . زیرا یقین دارد که شما به اندازه کافی قابل اعتماد بوده و حرفتان حرف است و باعث تشویق فرزندان می شود که مثل شما خوش قول باشند.
خلق فضای مناسب برای رفتارهای شایسته
محیط پیرامون کودک به روی نوع رفتارهایی که از خود بروز می دهد، تاثیر گذار است. بنابراین می توانید با فراهم کردن محیط مناسب، او را ترغیب کنید تا رفتارهای شایسته از خود به نمایش گذارد. ساده ترین شکل آن اینست که امنیت فضایی که کودک در آن قرار دارد را تامین کرده و به اندازه کافی امکانات و شرایط تفریح ، بازی و خوش گذرانی برایش مهیا باشد.
وسایل خطرناک، آسیب زا و نامناسب را از دسترس او دور نگه دارید تا سهوا هم در معرض انجام خطا و اشتباه قرار نگیرد. برای کودکان، بویژه در سنین پایین، کار راحتی نیست که همیشه تشخیص های درست دهند و در ادامه بتوانند تصمیمات منطقی و به دور از هیجان بگیرند و خود را از تجربه برخی موارد، مصون نگه دارند. بنابراین با کاهش محرک های محیط زندگیشان، به آنها کمک کنید تا بیشتر در معرض رفتارهای سالم باشند. در واقع، با درایت خود فرصت رفتارهای شایسته و خوب را برای آنها بیشتر کرده و محیط زندگی را وسیله رسیدن آنها به این هدف قرار دهید.
اجتناب از کشمکش های غیر ضروری
پیش از درگیر شدن با رفتارهای کودک، از خود بپرسید که تا چه اندازه نیاز به این کار است ؟ به خصوص قبل از آنکه او را از انجام کاری منع کنید، با خود بگویید که واقعا تا چه اندازه این کارتان ضروررت دارد ؟ با کنترل به موقع پیگیریهای غیر ضروری، به حداقل رساندن بازخواست و ارائه بازخوردهای منتقدانه، از ایجاد کشمکش های غیر ضروری، پیشگیری کرده و به این ترتیب احساسات مثبت و صمیمانه میان شما و فرزندتان حفظ می شود که در تشویق آنها به خوب بودن موثر است. به عبارتی قوانین و باید و نبایدها را فقط زمانی مطرح کنید که حیاتی است.
دستورالعمل های ساده و مثبت
اگر بتوانید توصیه های رفتاری خود را در قالب دستورالعمل های ساده و شفاف، بیان کنید، تاثیرگذاری بیشتری خواهند داشت. به این ترتیب، فرزندتان به راحتی و بطور دقیق می داند که انتظارات شما از او چیست .کلام مثبت را حتما مد نظر خود قرار دهید زیرا پذیرش آن برای مخاطب، ساده تر و خوشایند تر است. بطور مثال به جای گفتن اینکه “در را باز نگذار” بگویید “لطفا دقت کن که در را درست و کامل ببندی”.
تعیین مسئولیت و پیامدهای هر یک
با گذر زمان که فرزندتان بزرگ تر می شود، مسئولیت هایی را مطابق با رفتارهای مناسب آن سن، بر عهده اش قرار دهید. اجازه دهید با پیامدهای رفتارهای خود آشنا شود. نیازی نیست مدام نقش ناظم را برایش ایفا کنید . اجازه دهید خودش مسئولیت مسایل شخصی اش را تا جای ممکن و متناسب با سن و توانمندی هایش به عهده بگیرد و با نتایج آنها مواجه شود تا به درستی و بطور کامل متوجه اثرات نوع عملکردهایش باشد. در موارد خاصی که بنا بر مصلحت بایستی پیشاپیش پیامدهای رفتار خود را و چگونگی انجام مسوولیت هایش را بداند، برایش شرایط را شرح دهید تا آگاهانه قدم بردارد. در واقع آگاهی و اطلاعات لازم را در مورد مسئولیت هایش و پیامد درست یا نادرست انجام دادن آنها در اختیار فرزندان قرار دهید اما عمل به آنها را به خودشان واگذار کنید.
اجازه دهید احساس ارزشمندی کند
در انجام امور خانوادگی تا جاییکه امکان دارد از وجود و نیروی فرزندان استفاده کنید. با این کار آنها احساس مهم و مفید بودن خواهند کرد. زمانیکه فعالیت های ویژه ای را به آنها می سپارید نه تنها در انجام آن دست از فعالیت ها مهارت کسب می کنند بلکه برای خود، ارزش بیشتری قائل شده و با حس خوبی که تجربه می کنند، مایل به ادامه دادن فعالیت های مورد نظر می شوند. زمانی هم که با تحسین و تعریف و تمجید شما، برای تلاش و رفتار شایسته ای که در پیش گرفته اند مواجه شوند، به شکل قابل توجهی عزت نفسشان تقویت می شود و باعث تشویق فرزندان است.
موقعیت های چالش برانگیز خلق کنید
خیلی وقت ها پیش می آید که به دلیل قرار گرفتن در موقعیت های خاص، لازم می بینید که از فرزندان خود مراقبت کنید تا آنها را در برابر خطرات احتمالی، مصون نگه دارید. در چنین شرایطی می توانید با برنامه ریزی مناسب برای فرزندان خود و در نظر گرفتن تمام باید و نبایدها برایشان پیش از مواجه شدن آنها با وضعیت چالش برانگیز، این فرصت را به آنها بدهید تا توانمندیهایشان را محک زده، به قولی آبدیده شوند و با نظارت و حمایت غیر مستقیم شما، شجاعت، جسارت و مدیریت بحران را یاد بگیرند تا رفتارهای معقول و سنجیده ای در آنها شکل بگیرد. در واقع با اعلام همکاری با آنها و درخواست از آنها که در شرایط چالش برانگیز بی حرکت نمانند، از آنها انسان های مفید و قدرتمندی می سازید و باعث تشویق فرزندان خود در انجام دادن چالش ها مختلف می شوید.
شوخ طبعی را رواج دهید
برخوردار بودن از حس طنز و شوخ طبعی در زندگی روزمره، رابطه والد فرزندی را شاد و صمیمی نگاه داشته و به کودک شما می آموزد که همیشه در زندگی خود جایی برای خوش بودن در نظر بگیرد. با فرزند خود آواز بخوانید، بازی و تفریح کنید و گفتگوهای خنده دار و مهیج داشته باشید. با هم خندیدن و درکنار هم خوش بودن را تا می توانید تمرین و تکرار کنید. در عین حال دقت داشته باشید که حد و مرز شوخی کردن با هم و خط قرمز های شوخ طبعی را هم به فرزند خود آموزش دهید تا در عین اینکه از او فرد شاد و پر شوری می سازید، مرزبندی های آداب معاشرت را هم در او تقویت کنید و باعث تشویق فرزندان خود شوید.
